Soja heeft een slechte reputatie. De teelt ervan zorgt voor ontbossing in de Amazone. En net als palmolie zou je producten met soja beter kunnen vermijden. We horen het regelmatig. Maar hoe zit dat nou?! We zochten het tot op de bodem uit.
Wat is soja?
Sojabonen zijn peulvruchten. Dat betekent dat de boontjes groeien in een peul. Je kunt onrijpe sojabonen in de supermarkt vinden als edamameboontjes. En deze peulvrucht wordt veel gebruikt om sojaproducten van te maken, zoals tofu, sojamelk, tempeh of sojasaus. Soja zit vol eiwitten, onverzadigd vet en bevat vitamine B1 en ijzer. Het is daarom een gezonde vleesvervanger. Soja wordt voornamelijk geteeld in de Verenigde Staten en Brazilië. Bij de teelt is in verhouding weinig kunstmest en bestrijdingsmiddelen nodig, wat positief is.
Wat zijn de negatieve gevolgen van de teelt?
In de media horen we veel negatieve nieuwsberichten over sojateelt. Vooral in Zuid-Amerika worden steeds meer gebieden ontbost om te gebruiken als landbouwgebied. Dat gebeurt ook voor de teelt van soja. Bij de kap van regenwoud en andere bos voor landbouw komen veel broeikasgassen vrij, doordat bomen verdwijnen die CO2 ontnemen. Ook komt er CO2 vrij doordat de voormalige bosgrond veel plantaardig materiaal in de bodem heeft, dat gaat rotten als de grond omgewoeld wordt. Het gebruik van kunstmest en bestrijdingsmiddelen door monocultuur teelt zou met negatieve gevolgen hebben voor bodem en (grond)water. Zo kreeg sojateelt een slechte reputatie.
Edamame bonen zijn jonge sojabonen, sojasaus en tofu en een vegan burger zijn ook gemaakt van soja.
Oorsprong van soja
Maar als je duurzaam wilt eten, is soja toch een duurzame keuze. Solidaridad geeft aan dat soja bedoeld voor menselijke consumptie niet komt uit gebieden waar ontbossing plaatsvindt. Dat betekent dus dat je niet bang hoeft te zijn dat er Amazone verloren gaat door jouw sojaburger of latte met sojamelk. Verder blijken er bij de teelt van soja relatief weinig kunstmest en bestrijdingsmiddelen nodig. En wil je zeker weten dat er geen gebruik is gemaakt van synthetische bestrijdingsmiddelen of kunstmest, en dat de soja niet genetisch gemodificeerd is (GMO)? Dan kun je kiezen voor biologisch geteelde soja in een product met een keurmerk ‘biologisch’.
Soja voor veeteelt
De oorsprong van de soja in de producten die we eten, is niet het volledige verhaal. Want 77% van de soja die wereldwijd wordt verbouwd, wordt gebruikt als veevoer. Sterker nog; de groeiende vraag naar soja in de laatste dertig jaar is zo goed als volledig toe te schrijven aan de gestegen consumptie van vlees en zuivel. Ook komt de groeiende ontbossing van de Amazone niet alleen door deze toegenomen sojateelt. Ontbossing gebeurt op grote schaal voor grasland om runderen op te houden. Ook dit komt door de wereldwijde toename van de vlees- en zuivelconsumptie. Als je niet wilt bijdragen aan de ontbossing in de Amazone, dan is minder vlees en zuivel eten dus de beste keuze.
Waarom vleeseters meer soja eten dan vegetariërs
Omdat het grootste deel van geteelde soja wordt gevoerd aan dieren in de vleesindustrie, zit er in vlees en zuivel dus veel ‘verborgen’ soja. Een gemiddelde Europeaan eet zelfs zo’n zestig kilo verborgen soja per jaar, volgens een onderzoek van het World Wildlife Fund. Weten waar deze verborgen soja allemaal in zit? Bekijk het op de Onzichtbare Soja site van WWF. Als je rechtstreeks soja zelf eet, en niet via een soja-gevoerde koe, kip of varken, zorg je voor veel minder impact. Vleesvervangers en plantaardige zuivel hebben veel lagere broeikasgasemissies, minder landgebruik en minder watergebruik per kilogram dan vlees en dierlijke zuivel.
Er is wel een kanttekening; de zware bewerking van soja voor het gebruik in sommige vleesvervangers, heeft ook een behoorlijke negatieve impact. Dit geldt niet voor sojamelk, tofu of burgers op basis van sojameel. Maar sterk bewerkte vleesvervangers op basis van sojaproteïnen hebben in verhouding tot andere vleesvervangers een grotere voetafdruk. Niet alleen zijn deze producten vaak geen gezond alternatief, ook voor het milieu is het aan te raden het niet te vaak te eten.
Alternatieven
Soja is niet de enige alternatieve plantaardige bron van eiwitten voor flexitariërs, vegetariërs of vegans. Ook andere peulvruchten zijn een goede vleesvervanger in je maaltijd. Kiezen voor onbewerkte peulvruchten zoals kikkererwten, kidneybonen, zwarte of witte bonen is een gezonde en duurzame keuze. En er zijn ook steeds meer fabrikanten van vleesvervangers die producten maken met deze andere peulvruchten. Daarnaast zijn er steeds meer Nederlandse en Europese boeren die overschakelen op de teelt van eiwitrijke gewassen. De teelt van gewassen zoals erwten, tuinbonen en lupine groeit de laatste jaren. Deze peulvruchten hebben vergelijkbare voedingswaarde als soja en een vergelijkbare of zelfs lagere CO2-uitstoot. Leuk om te zien dus dat er steeds meer vega(n) producten gemaakt worden gemaakt met andere (Europese) peulvruchten.
Is soy sustainable or not?
Er lijkt veel mis in sojateelt zoals ontbossing en het gebruik van milieuvervuilende kunstmest en pesticiden. Maar in de praktijk blijkt dit veel genuanceerder te liggen. Als je kiest voor vegetarische of plantaardige producten, draag je juist niet bij aan ontbossing. Verder is een opvallend feitje dat een gemiddelde vleeseter veel meer verborgen soja eet dan vegetariërs. Daardoor is het sojagebruik van een vegetarische consument dus juist veel lager dan de (indirecte) sojaconsumptie van een gemiddelde flexitariër of omnivoor. Het eten van een vleesvervanger of plantaardige zuivel op basis van soja is duurzamer dan het eten van vlees of zuivel. Eet je toch liever een alternatief? Dan kun je kiezen voor andere peulvruchten zoals erwten, tuinbonen, lupine, kikkererwten of linzen.
More sustainable tips from thegreenlist.nl
Als je dit artikel interessant vond, dan vind je waarschijnlijk de volgende artikelen ook leuk om te lezen:
- Also see: how sustainable is a banana?
- Also see: palmolie, het zit niet zo zwart-wit.
- Also see: hoe duurzaam is jackfruit?
- Also see: waarom is kaas niet vegetarisch?
Sources: Soy – Our World in Data, Hoe gezond is soja, Zoektocht naar vervangers dierlijk eiwit, Sojateelt: impact op bossen | Milieu Centraal, Solidarid. Photo credits: Valeria Boltneva (Pexels), Mascha Bongenaar, Polina Tankilevitch (Pexels), Antoni Shkraba (Pexels) en thegreenlist.nl (burger).
