Dit jaar besteden we bij thegreenlist.nl extra aandacht aan de Nederlandse Werelderfgoederen. Er zijn zo ontzettend veel mooie, en vaak nog onbekende, plekken dichtbij huis te vinden. Perfect voor een leuk dagje uit of een weekendje weg. Een duurzaam uitje dus! Heb jij weleens van de Hollandse Waterlinies gehoord? Dit zijn de historische linies Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie samen. En sinds 2021 staat dit als Hollandse Waterlinies op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Hoe dat precies zit en wat je hier allemaal kunt doen, vertellen we je graag in dit artikel. Ga je met ons mee op pad langs de Hollandse Waterlinies?
Het verschil tussen de Oude en Nieuwe Waterlinie
In collaboration with the Netherlands Board of Tourism & Conventions and Unesco
De Hollandse Waterlinies vertellen het verhaal van de verdediging van het westen van het land door middel van water tegen vijandige troepen uit het oosten. Dreigden zij het gebied aan te vallen, dan werd het land snel onder water gezet. Zo konden de militairen het gebied niet bezetten en was het gevaar (tijdelijk) geweken. Als je iets hoort over de Waterlinies dan wordt er vaak gesproken over de ‘oude’ en ‘nieuwe’ waterlinie. Zoals de naam het al zegt, diende nieuwe Hollandse Waterlinie vanaf 1871 als vervanging voor de oude. Een belangrijk verschil tussen de oude en de nieuwe linie is dat de stad Utrecht nu binnen de linie valt. Maar het geschiedenisverhaal gaat verder.
De Hollandse Waterlinies: met recht een prachtig stukje Werelderfgoed
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is de opvolger van de Oude Hollandse Waterlinie, deze linie werd in Rampjaar 1672 bedacht om optrekkende Franse troepen tegen te houden. Na het vertrek van het Franse leger, eind 1673, werd de linie lange tijd slechts deels gebruikt. Napoleon liet al een plan maken om Utrecht, een belangrijke stad voor het leger, binnen de linie te leggen. Toen Napoleon verdreven was, gaf de nieuwe Nederlandse regering de opdracht tot de bouw van deze nieuwe verdedigingslijn met Utrecht daarbinnen. Dit kreeg de naam Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Als extra bescherming werd vanaf 1880 een ring met forten rondom Amsterdam aangelegd. Hierachter kon de regering, koning en de militaire staf zich terugtrekken als de vijand door de Nieuwe Hollandse Waterlinie heen brak. Dit heet ook wel het Nationaal Reduit. De Hollandse Waterlinies bestaan uit een heel systeem van bunkers, dijken, forten, kanalen en sluizen, waarvan een deel verborgen ligt in het groene landschap en je dus niet zo snel met het blote oog kunt zien. De linie loopt van Edam rondom Amsterdam via Muiden tot aan de Biesbosch en is 200 kilometer lang en drie tot vijf kilometer breed. Maar liefst 62 van de 96 forten langs de linie is nog steeds te bezoeken voor publiek, een unieke ervaring.
De Hollandse Waterlinies vertellen je over de geschiedenis van Nederland. Photo credits: ByNomads.
Dagjes uit speciaal voor de wandel- en fietsfanaten
Houd jij van fietsen? Of ben je juist meer van de lange wandelingen? Wat je ook leuker vindt, in de Hollandse Waterlinies komt iedereen aan zijn teugen. Zo kun je op de fiets springen voor een prachtige fietsroute van 29 kilometer langs forten rond Abcoude. Tijdens deze fietsroute bezoek je niet alleen Fort Nieuwersluis, maar bijvoorbeeld ook Fort Uithoorn en Fort in de Botshol. Deze forten horen bij de Stelling van Amsterdam. Wel toe aan iets meer uitdaging? Dan is de fietsroute in Utrecht van 56 kilometer (met de naam Werelderfgoed Fietsroute Hollandse Waterlinies) of de Jan Blanken route van 75 kilometer meer iets voor jou. Jan Blanken werkte als ingenieur aan de waterwerken rondom de Hollandse Waterlinies. Door de verschillende knooppunten te volgen, fiets je niet alleen langs prachtige forten, zoals Fort Everdingen, maar kun je ook genieten van de mooie natuur en historische steden als Vianen en Leerdam.
Ook leuk: Werelderfgoedwandelingen
Ben je meer een wandelaar? Dan is de Werelderfgoedwandeling van 16 kilometer bij Fort Asperen misschien wel jouw ding. Vind je 16 kilometer wat lang, probeer dan eens het Waterlinieommetje Oudewater in de Oude Hollandse Waterlinie. Tijdens de route kom je langs de oude Heksenwaag en ontdek je de geschiedenis van het oudste stadje van het Groene Hart.
De Hollandse Waterlinies per trein ontdekken
Ga je er lekker een dagje met de trein op uit? Kies dan voor de NS-wandeling van station Houten Castellum naar station Culemburg. Deze route van 17 kilometer (of korter) brengt je langs tal van forten en bunkers van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Na afloop kun je neerploffen bij Brownies&downieS in Culemborg. Blijf je nachtje in Culemborg slapen? Ga dan uitgebreid dineren in de Gelderlandfabriek bij het Italiaanse restaurant Una Volta. Een andere aanrader is deze prachtige wandeltocht door het centrum van Utrecht, onder andere langs de historische Oudegracht en het Wilhelminapark. Je begint én eindigt bij het centraal station van Utrecht. Na afloop kun je bijvoorbeeld een hapje eten bij Gys op de Voorstraat of Copper Branch op de Steenweg.
Leuke uitjes met kinderen langs de Hollandse Waterlinies
Ook voor kinderen is er langs de linie meer dan genoeg te doen. Wil je graag meer leren over de geschiedenis en de werking van de Hollandse Waterlinies? Dan raad ik je zeker aan om het Waterliniemuseum in Bunnik te bezoeken. Met een OV-fiets vanaf station Bunnik ben je er in tien minuutjes. Het Waterliniemuseum ligt bij Fort bij Vechten, één van de mooiste forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. En het is niet zomaar een museum: je kunt hier met een virtualrealitybril op over de Hollandse Waterlinies vliegen!
Wil je liever op avontuur in de buitenlucht? Dan is het Onderwaterpad KIDS echt iets voor jou en je (klein)kinderen. Vanaf Fort Honswijk trek je met een opdrachtboekje in de hand het veld in. Onderweg kom je een zelfbedieningsvlot tegen en tal van andere uitdagende opdrachten. Tussendoor kun je lekker iets eten of drinken bij het Theehuis van Fort WKU.
Een ander onvergetelijk uitje, is een bezoekje aan het onbewoonde eiland Pampus. Hier kunnen kinderen speuren op een echt militair fort en alles te weten komen over het verhaal van Pampus, waar vroeger tweehonderd soldaten woonden. Kunnen jullie de geheime code kraken tijdens de speurtocht? Pampus is met de boot vanaf Muiden of Amsterdam Ijburg bereikbaar.
Op meerdere plekken in (midden-)Nederland kun je de Hollandse Waterlinies bezoeken en vaak zit er ook horeca in de buurt. Een ideale weekendlunchtip. Photo credits: ByNomads.
Kijktip
Het tv-programma Klokhuis heef een reeks gemaakt over de Werelderfgoederen, zo ook over de Hollandse Waterlinies. Deze reeks kun je online bekijken.
Een dagje op excursie met Natuurmonumenten
Wil je graag een bezoekje aan een fort combineren met een mooie wandeling door de natuur? Op een aantal dagen in het jaar kun je, onder leiding van een gids van Natuurmonumenten, een bezoek brengen aan Fort Nieuwersluis of Fort Kijkuit in Noord-Holland. Tijdens deze excursies leer je meer over de bijzondere geschiedenis van deze locaties, de unieke bloemen, kruiden en planten rondom de forten en kun je zelfs een echte munitiekelder bezoeken! Ga je op pad met (klein)kinderen? Dan zijn er ook allerlei leuke opdrachten te doen op het terrein. Wist jij dat vleermuizen de forten gebruiken als overwinteringsplek? Op plekken waar vroeger soldaten sliepen, genieten de vleermuizen nu van hun rust.
Nog veel meer te ontdekken en te ondernemen
Langs de route van de Hollandse Waterlinies is zoveel te doen dat ik in dit artikel slechts een klein tipje van de sluiter heb opgelicht. Zo kun je bij tal van forten een rondleiding volgen, de vele historische steden ontdekken en allerlei wandel- en fietstochten ondernemen. Ben je op zoek naar nog veel meer suggesties voor een leuk dagje uit dichtbij huis? Neem dan eens een kijkje op deze website. Hier vind je ook tal van suggesties voor locaties om te overnachten. Ideaal om er meteen een weekendje weg van te maken. Veel plezier op ontdekkingstocht langs de Hollandse Waterlinies!
More sustainable tips from thegreenlist.nl
- Wondering what exactly World Heritage Sites are and how they are chosen? Read more about the Dutch World Heritage Sites in this article.
- Ken jij de Neder-Germaanse Limes en deze twee onbekende Werelderfgoederen al?
- Een citytrip naar Dordrecht met een bezoekje aan Kinderdijk is ook een perfect uitje.
Sources: Hollandse Waterlinies, Unesco Werelderfgoed, Oude Hollandse Waterlinie, Waterliniemuseum, Natuurmonumenten. Photo credits: ByNomads.
