Wol die je, net als de rest van je kleding, op 40 graden in de wasmachine kunt wassen? Dat is handig! Zo wordt het nog makkelijker om voor natuurlijk materiaal te kiezen in plaats van voor synthetisch. Top, dachten we. Totdat we erachter kwamen dat sommige wollenkleding behandeld wordt met chloor en een laagje plastic krijgt, zodat het op hogere temperaturen gewassen kan worden en minder kriebelt. Deze methode wordt ook wel superwash genoemd en hoeft niet op het label te worden vermeld. Er mag dus nog steeds 100% wol op het kledingstuk staan. Maar hoe weet je dan of de wol echt natuurlijk is?
Wol: een natuurlijk materiaal met soms een plastic laagje
Wol is een natuurlijk materiaal met fijne eigenschappen. Het is misschien niet het meest klimaat- en diervriendelijkste kledingmateriaal. Die schapen laten een hoop scheten, daarover lees je hier meer. En toch dachten wij dat wol in de meeste gevallen wel milieuvriendelijker is dan synthetische materialen zoals polyester of acryl, omdat het niet van aardolie wordt gemaakt en er geen microplastics vanaf komen tijdens het wassen. Vooral als je wol tweedehands koopt, leek het ons een goede duurzame keuze. Totdat we erachter kwamen dat er zoiets bestaat als superwash: een methode waarbij er een dun laagje plastic over de wol wordt aangebracht, zodat het fijner aanvoelt en op hogere temperaturen gewassen kan worden. Ai, dat klinkt een stuk minder natuurlijk. Daar wilden we meer over weten.
Bestaat er onbehandelde wol?
Een wollen kledingstuk is altijd op een bepaalde manier behandeld. Nadat een schaap is geschoren, zijn er heel wat stappen nodig voordat die fijne wollen trui in jouw kast ligt. De wol moet worden gewassen, gesponnen, gebreid of geweven, en vaak ook geverfd. Deze stappen hebben meestal weinig invloed op de fijne eigenschappen van wol. Wol bevat van nature lanoline: een vetachtige stof die door de talgklieren van het schaap wordt geproduceerd en ervoor zorgt dat wol water- en vuilafstotend is. Daarom hoef je wol ook minder vaak te wassen. Daarnaast heeft wol – net als ons haar – schubben. Deze schubben gaan open bij warmte en dicht bij kou. Daardoor is wol temperatuurregulerend. De schubben helpen ook bij het afstoten van vuil en vocht. Maar juist door die schubben kan wol krimpen in de was en soms wat kriebelen. Om daar iets tegen te doen, komt superwash om de hoek kijken.
Wat is superwash precies?
Superwash bestaat sinds de jaren zeventig, de tijd waarin synthetische kledingmaterialen, zoals polyester, hun opmars maakten en mensen eraan gewend raakten om alles in de wasmachine te wassen. Bij de superwash-behandeling van wol zijn er twee belangrijke stappen. Eerst krijgt de wol een bad met chloor om de buitenste laag van de vezel – de schubben – af te breken. Daarna wordt er een laagje polymeer (vaak Hercosett) aangebracht om een nieuwe, gladde buitenlaag te vormen. Daardoor worden de schubben lamgelegd, waardoor de wol minder snel krimpt of kriebelt. Die nieuwe laag maakt de wol ook zachter. Dit klinkt handig, maar superwash heeft ook nadelen.
De nadelen van superwash
Bij de superwash-methode wordt veel water verbruikt en ontstaan er giftige afvalstoffen. Omdat er bij superwash een plastic laagje over de wol wordt aangebracht, ligt het voor de hand dat er tijdens het wassen microplastics vrijkomen. De International Wool Textile Organisation beweert echter – op basis van deze studie – dat dit niet het geval is. Maar: de wol werd in dat experiment eerst gewassen op een manier die vergelijkbaar is met ongeveer twintig keer wassen in de wasmachine. Het is dus mogelijk dat een deel van het plastic laagje al vóór de test was afgesleten. Of er na de behandeling met superwash microplastics van de wol vrijkomen, is dus niet helemaal duidelijk, maar wat wél vaststaat, is dat het productieproces schadelijk is voor het milieu. Bovendien verliest de wol niet alleen haar ‘negatieve’ eigenschappen, maar ook de positieve: de temperatuur wordt minder goed gereguleerd en de vezel is minder vuil- en waterafstotend.
Een wollen shirt dat op 40 graden gewassen mag worden en in de droger kan, is waarschijnlijk met superwash behandeld.
Hoe herken je superwash?
Fabrikanten zijn niet verplicht om op het label van kleding te vermelden dat de wol met superwash behandeld is: er mag dus nog gewoon ‘100% wol’ op het etiket staan. Tja, hoe herken je dan of er een laagje plastic over je wolletje zit? Gelukkig zijn er keurmerken waar je op kunt letten. Biologische wol mag namelijk niet met superwash behandeld zijn. Bij keurmerken zoals GOTS of IVN is superwash niet toegestaan. Ook vermelden duurzamere merken vaak op hun website dat ze geen superwash gebruiken. Hier vind je ons lijstje met duurzamere wolmerken. Staat op het label dat de wol op 40 graden in de wasmachine of zelfs in de droger mag? Dan is de kans groot dat het met superwash behandeld is. Echte wolliefhebbers zullen het vaak ook kunnen voelen: een kledingstuk dat met superwash behandeld is, voelt anders dan pure wol. Het is gladder en glanzender en lijkt meer op synthetisch materiaal.
Duurzamere alternatieven voor superwash
Gelukkig staat de techniek niet stil, en zijn er inmiddels methodes ontwikkeld die proberen hetzelfde effect als superwash te bereiken, maar minder belastend zijn voor het milieu. Zo bestaan er behandelingen met enzymen, biopolymeren of elektronen die het superwash-effect nabootsen. Deze technieken zijn vriendelijker voor het milieu én voor de wol zelf, omdat zo meer natuurlijke eigenschappen behouden blijven. Wel zijn ze vaak minder effectief, waardoor de wol alsnog voorzichtig gewassen moet worden.
Wolletjes nodig? Pas op voor superwash
Wol is een bijzonder materiaal, vooral dankzij de schubben die ervoor zorgen dat wol de temperatuur kan reguleren en vuil en water kan afstoten. Maar die schubben hebben ook nadelen: ze kunnen krimpen en soms kriebelen op de huid. Superwash lijkt een handige oplossing om dit tegen te gaan, maar door de schubben te neutraliseren, verliest wol een deel van zijn goede eigenschappen. Ook verdwijnt de lanoline, die zorgt voor water- en vuilafstotendheid, uit de wol. Dan kun je net zo goed kiezen voor een plantaardig materiaal zoals biologisch katoen of Tencel. Meer over kledingmaterialen lees je in dit artikel. Wil je toch graag gebruik maken van de fijne eigenschappen van wol? Kies dan voor wol zonder superwash, zoals biologische wol. Zo geniet je van alle voordelen van wol, zonder dat het ten koste gaat van onze planeet.
Bronnen: Natur-el, Bergstrand, Ecotex, Making Stories, History of Clothing, Science Direct. Photo credits: hoofdbeeld links en blauw wollen shirt: Kirsten Schoner, hoofdbeeld rechts: Pavel Danilyuk (Pexels), mand met wol: Surene Palvie (Pexels).
