Een onderwerp waar je waarschijnlijk het liefst met een boog omheen loopt: je eigen afscheid. Toch is het waardevol om hier even bij stil te staan. Want duurzaamheid stopt niet bij het leven. Door je wensen op tijd te delen, geef je je nabestaanden houvast en voorkom je lastige keuzes in een emotionele tijd. Dat afscheid kan ook duurzamer. Wij gingen in gesprek met DELA om te ontdekken hoe je een uitvaart groener kunt maken – van kist tot rouwvervoer en nog veel meer.
Een laatste groene groet
In samenwerking met DELA
Waar denk jij aan, als je denkt aan een duurzamere uitvaart? Of misschien denk je er het liefst helemaal niet over na en vermijd je het onderwerp. Hup, door met de orde van de dag. Herkenbaar… Toch is het waardevol om hier even bij stil te staan. Dus dat doen we nu ook samen met DELA. Er zijn namelijk verrassend veel milieuvriendelijkere keuzes te maken. Vaak denk je duurzamer te zijn als je kiest voor een simpele kist of een bescheiden boeket. Maar er is zoveel meer. Van een elektrische rouwauto tot een opbaarplank en zelfs ecovriendelijke rouwkaarten. Maar eerst de hamvraag: begraven of cremeren?
Wat is duurzamer: begraven of cremeren?
Eén van de eerste keuzes is: wordt het begraven of cremeren? Traditioneel begraven is belastender voor de planeet dan bijvoorbeeld elektrisch cremeren. Maar goed, ik kan me ook voorstellen dat je het idee van begraven prettiger vindt. Wat dan? Ook als je voor een begrafenis kiest, kun je een verschil maken door net even andere keuzes te maken en deze vast te leggen in een laatste wensendocument zodat je nabestaanden dit voor jou kunnen organiseren. Zo is een ongelakte houten kist, een rieten mand of een opbaarplank van natuurlijke materialen minder belastend voor het milieu dan een traditioneel gefabriceerde kist. En ook is een natuurlijk grafmonument, zoals een zwerfkei, een duurzamere keuze dan een traditionele grafsteen die wordt gemaakt van natuursteen, zoals graniet of marmer.
Een grafsteen… of toch iets anders?
De keuze voor een grafsteen heeft dus invloed op het milieu. Veel grafstenen worden gemaakt van graniet – een natuursteen die miljoenen jaren nodig heeft om te ontstaan. Na ruiming van het graf eindigt zo’n steen vaak als puin. En komt het graniet uit het buitenland? Dan zorgt transport voor extra CO2-uitstoot. De meest duurzame keuze op dit moment? Geen steen. Maar als dat niet goed voelt, dan zijn er mooie alternatieven zoals een boompje of struik, een houten aandenken of een Nederlandse zwerfkei.
Een natuurbegraafplaats en een bio urn vervaardigd uit verschillende soorten biologische klei.
Natuurbegraafplaats?
Bij onze korte, geforceerde brainstorm over duurzamere uitvaarten was de natuurbegraafplaats het eerste waar we aan dachten. Maar wat houdt dat precies in? We vroegen het DELA. ‘Een natuurbegraafplaats is een rustplaats midden in de natuur, zoals een bos of landgoed, waar graven opgaan in het landschap. In Nederland zijn er op dit moment 41 van deze begraafplaatsen. Veel mensen kiezen hiervoor omdat ze het een fijne gedachte vinden om na de dood letterlijk terug te keren naar de natuur. In plaats van grafstenen zijn er subtiele markeringen, zoals een houten schijf, een zwerfkei of gps-coördinaten. Ook gelden er speciale regels: kisten, opbaarplanken, urnen en kleding moeten volledig afbreekbaar zijn en synthetische stoffen zoals nylon zijn niet toegestaan.’
Belangrijk om te weten: de mate van duurzaamheid van natuurbegraafplaatsen wordt vanuit verschillende hoeken bekeken en besproken.
Kist, mand of opbaarplank?
Wat doen we met de kist? Of wacht, is een kist wel nodig? Je raadt het al, ook hier zijn meerdere duurzamere keuzes mogelijk. Kisten of opbaarplanken van snelgroeiend, binnenlands hout zoals populier, wilg of fijnspar zijn een goede keuze, als ze FSC-gecertificeerd zijn en zonder chemische lak, lijm of metaal worden geproduceerd. Een opbaarplank met een lijkwade is iets duurzamer dan een kist, omdat er minder hout nodig is. De wade, een grote doek waarin de overledene gewikkeld wordt, kan gemaakt zijn van natuurlijke materialen zoals onbewerkt katoen.
En er bestaan ook gevlochten kisten. Zo’n uitvaartmand wordt gemaakt van gevlochten riet of andere plantaardige stengels zoals wilgentenen. Voordeel: er hoeft geen boom voor te worden gekapt. Vaak worden de uitvaartmanden en opbaarplanken gevlochten uit biologische teelt. Ook voor de bekleding kun je duurzamere keuzes maken. Let wel op, een mand wordt niet door alle crematoria geaccepteerd. Je leest het: ook hier zijn zoveel verschillende, en dus ook betere keuzes te maken. Verdiep je erin en leg vast welke opties jouw voorkeur hebben.
Paddenstoelkist?
Een interessante uitvinding is de Loop Living Cocoon, ook wel de paddenstoelkist genoemd. Deze kist wordt niet gemaakt, hij groeit en dat kost maar zeven dagen. De kist is gemaakt van mycelium, het wortelnetwerk van schimmels, en breekt in zo’n 45 dagen volledig af in de bodem. Je voedt de natuur en wordt weer één met de natuur. Een mooie gedachte, vind ik.
Loop Living Cocoon, de paddenstoelenkist die in 45 dagen helemaal afbreekt.
Kartonnen kist?
Oké, en een kartonnen kist dan? Dat klinkt ook duurzaam. Zoals bij elk materiaal zitten hier ook voor- en nadelen aan, leren we van DELA. Karton breekt natuurlijk best snel af in de natuur. Maar het mag niet nat worden, dus een begrafenis in de regen is lastig. Ook kan opbaren niet in een kartonnen kist, je kunt de kist pas op de dag zelf gebruiken. En ook niet elk crematorium accepteert kartonnen kisten. Kortom, een kartonnen kist is een mooi duurzaam idee, maar in de praktijk misschien niet de beste optie (zeker niet in het toch wel regenachtige Nederland).
Rouwdrukwerk: papier of digitaal?
Rouwkaarten zijn voor velen een waardevol gebaar – iets tastbaars, iets persoonlijks. Wil je die versturen? Dan is de tip: kies voor milieuvriendelijk papier en inkt en leg deze wens ook vast. Daarnaast kun je jezelf afvragen: moet het wel per post? Een digitale kaart is sneller, scheelt papier én transport, en komt altijd op tijd aan. Zeker als je weet dat veel mensen hun uitnodiging op hun telefoon lezen, is digitaal absoluut een optie om te overwegen. Een digitale rouwkaart is natuurlijk nog niet veelvoorkomend, dus als je dat graag wil: leg het vast!
Het verschil maken met (rouw)vervoer
Bij een uitvaart denk je in eerste instantie aan de kilometers die een rouwauto moet afleggen, maar de daadwerkelijke kilometers (en dus uitstoot) zijn veel hoger. Vooral het bezoekersvervoer – al die auto’s van en naar de locatie – laat een flinke ecologische voetafdruk achter. Wil je met jouw laatste groet hier een verschil in maken, leg dan vast dat je met elektrisch vervoer naar je laatste rustplaats wilt worden gebracht. Steeds meer uitvaartondernemers bieden elektrische rouwauto’s aan. Dat is niet alleen milieuvriendelijker, maar ook prettiger tijdens de rouwstoet – je staat niet in de uitlaatgassen en de rit verloopt stiller en rustiger.
Ook kun je iets vastleggen over hoe je wilt dat je gasten naar je uitvaart komen. Zoveel mogelijk met het openbaar vervoer of op de fiets? Of misschien wil je wel op je rouwkaart zetten dat gasten bij voorkeur samen naar je uitvaart komen. Elk beetje helpt. DELA: ‘Of kies voor een minder voor de hand liggende mogelijkheid zoals een loopkoets. Met een loopkoets wordt de overledene te voet begeleid. Dat is niet alleen duurzaam, maar ook persoonlijk en rustig. Zeker bij korte afstanden kan een loopkoets passend zijn: een laatste wandeling als moment van afscheid’.
Nog een laatste advies van DELA: houd de locaties dicht bij elkaar. Door het uitvaartcentrum, crematorium en de koffietafel of borrel op één plek of in de buurt te plannen, beperk je weer kilometers. Ook dit kun je vooraf vastleggen of meegeven aan je nabestaanden zodat ze hierop kunnen letten bij het organiseren van jouw afscheid.
Bloemen: mooi, maar niet altijd duurzaam
Bloemen horen bij een uitvaart, maar ze hebben ook invloed op het milieu – vooral als bloemen worden ingevlogen. En dan te bedenken dat heel veel bloemen na een uitvaart direct weg worden gegooid. Ook dat kan anders zoals een bloemenband met losse Nederlandse bloemen uit de volle grond, kunstbloemen die je kunt huren, of het verzoek aan alle gasten om zelf één bloem mee te nemen.
Bloemen op een uitvaart zijn heel persoonlijk. Veel mensen hebben daar specifieke wensen bij. Ook deze wensen kunnen duurzamer zijn door bijvoorbeeld vast te leggen dat je losse bloemen wilt in plaats van bloemstukken, of bloemen uit het seizoen (indien mogelijk). Photo credit kist: Levroi Media.
Een duurzamer afscheid: het totaalplaatje telt
Kortom, een duurzamere uitvaart gaat niet over één keuze, maar over het geheel. En dat begint bij bewustwording. Leg je wensen vast – niet alleen voor jezelf, maar vooral voor de mensen die achterblijven. Zij willen het goed doen. En jij kunt ze helpen door duidelijk te maken wat je belangrijk vindt. Gebruik bijvoorbeeld een duurzame-uitvaartchecklist of een wensenboek. Zo maak je het afscheid persoonlijk én zorg je voor een kleinere ecologische voetafdruk.
Photo credits: DELA, overig: paddenstoelkist: Loop Biotech, kist met losse bloemen (laatste foto): Levroi Media.
