Arrgh! Dacht je een duurzamere aankoop gedaan te hebben, blijk je slachtoffer te zijn geworden van greenwashing! No! Je bent ordinair misleid door slimme marketingtrucs. Die ‘mooie’ aankoop blijkt helemaal niet zo fraai voor de planeet, wat er ook over gezegd werd. Helaas is greenwashing, waarbij bedrijven en producten zich duurzamer voordoen dan ze daadwerkelijk zijn, een groot probleem. In dit artikel duiken we in dit fenomeen. Hoe kun je het herkennen en bovenal: wat kun je doen om niet in de val van misleidende marketing te trappen?
Wat is greenwashing?
Een oliemaatschappij die reclame maakt voor hun groene energie, maar tegelijkertijd verhult hoeveel ze nog investeren in fossiele brandstoffen, een kledinggigant die koketteert met hun ‘groene’ label, maar er niet bij vertelt dat hun ‘duurzame’ kleding onder erbarmelijke omstandigheden wordt gemaakt, een vliegtuigmaatschappij met een ‘vlieg groen’ campagne… Dit zijn allemaal voorbeelden van een marketingstrategie waarbij bedrijven zich groener of duurzamer voordoen dan ze in werkelijkheid zijn. En dit noem je greenwashing. En dat mag niet. Het gebeurt vaak door het gebruik van misleidende informatie, vage claims en onbetrouwbare keurmerken. De term is een samenvoeging van ‘green’ (groen) en ‘whitewashing’ (witwassen), wat aangeeft dat bedrijven hun imago willen oppoetsen zonder daadwerkelijk milieuvriendelijk te zijn.
Greenwashing is niet nieuw
Greenwashing is geen nieuw fenomeen. Het werd voor het eerst benoemd in de jaren tachtig door milieuactivist Jay Westerveld, die het hergebruiken van handdoeken in hotels als voorbeeld noemde. Hotels begonnnen hun hotelgasten te stimuleren om hun handdoeken meerdere dagen te gebruiken, ‘want dat zou beter zijn voor het milieu’, maar eigenlijk was het ontwikkeld om kosten te besparen. Sinds deze eye-opener zijn er helaas nog héél veel kleine en grote voorbeelden van greenwashing voorbijgekomen. En nog steeds gebeurt het. Zelfs nu er Europese wetgeving is om dit soort praktijken aan banden te leggen.
Europese wetgeving tegen greenwashing in het kort
De EU-wetgeving verbiedt vage milieuclaims en misleidende productinformatie. Duurzaamheidskeurmerken mogen alleen als ze officieel gecertificeerd zijn. Garantie-informatie moet duidelijker worden getoond en er komt een speciaal label voor producten met een langere garantieperiode
Bron: europarl.europa.eu
Opletten geblazen! Greenwashing gebeurt nog steeds
Ondanks dat er steeds meer bewustzijn is voor greenwashing, weerhoudt het bedrijven niet om ermee door te gaan, zo blijkt uit een aantal recentere schandalen. Zo oordeelde de Reclame Code Commissie in 2024 dat fast fashiongigant Primark aan misleidende duurzaamheidscommunicatie deed. Zij moesten, nadat duurzame mode-activist Sara Dubbeldam een rechtzaak aanspande, de banners uit hun winkels verwijderen met teksten als ‘de CO2-uitstoot met 50% verminderen, zodat de planeet weer kan ademen’ en ‘wij maken onze kleding circulair, zodat de aarde kan blijven draaien’. En nu kun je wellicht denken: ‘niet verrassend dat een bedrijf zoals Primark zoiets doet’. Hoewel dit misschien niet verrassend is, gebeurt het ook bij bedrijven die zich als duurzaam presenteren. Zo ontdekte Follow the Money dat de kleding van Patagonia in dezelfde fabrieken en onder dezelfde omstandigheden worden gemaakt als de kleding van de beruchte fast fashion ketens. En ook het vrolijke Flower Farm is door de Reclame Code Commissie op de vingers getikt voor misleidende reclame. Zij mogen niet stellen dat het kopen van hun palmolievrije margarine ontbossing tegengaat.
Een voorbeeld van greenwashing waarvoor Primark op de vingers is getikt. Foto gemaakt door Sara Dubbeldam.
Hoe kun je misleiding herkennen?
Kortom, greenwashing is een slecht verhaal. Het leidt consumenten om de tuin en draagt in sommige gevallen bij aan meer milieuvervuiling en overconsumptie. En hoewel wetgeving het aan banden moet gaan leggen, zal het niet in één keer helemaal verdwenen zijn, denken wij. Wij voorspellen dat er nog wel wat relletjes en zaken zullen volgen. Hoe kun je het herkennen? Een rode vlag zijn vage termen zoals ‘natuurlijk’, ‘groen’, ‘eco-vriendelijk’ zonder concrete bewijzen. Ook een alarmbel zijn misleidende keurmerken. Dit zijn onofficiële – door het bedrijf bedachte – keurmerken, vaak met overtuigende groene logo’s, die geen enkele waarde hebben. Kom je een keurmerk tegen dat je niet kent, raadpleeg dan de Keurmerkenwijzer van Milieu Centraal. Tot slot – en deze is nasty – zijn gedeeltelijke waarheden ook een bekende truc. Bedrijven benadrukken dan een milieuvriendelijk aspect van hun product, terwijl de schadelijke aspecten bewust buiten beeld worden gelaten. Een goed voorbeeld is een oliebedrijf met die groene energiecampagne of een fast foodbedrijf dat trots hun plasticvrije verpakkingen showt.
Zo spot je greenwashing eerder
Nu je het weet, wil je natuurlijk niet meer in deze verkooptruc trappen. De tip: neem even iets meer tijd om onderzoek te doen naar de producten die je koopt. Wat kun je erover vinden? Heeft het product goede keurmerken, is er een betrouwbaar duurzaamheidsrapport van het bedrijf te vinden of zijn er andere betrouwbare aanbevelingen of artikelen te vinden? Kom je er niet helemaal uit of heb je twijfels? Neem dan contact op met duurzaamheidsorganisaties die je verder kunnen helpen op deelonderwerpen zoals Milieu Centraal, Solidaridad, Wereld Natuur Fonds, Greenpeace, Oxfam Novib, Milieudefensie, Plastic Soup Foundation, Peta, etc. Ga duurzame influencers volgen die je op ideeën kunnen brengen om duurzamere alternatieven te vinden. Het lijstje met de leukste duurzame influencers vind je hier! Ook erg interessant om te volgen is OFFMODE, het Substack-account van duurzame mode-expert Sara Dubbeldam.
Tot slot, wees niet bang om kritische vragen te stellen aan bedrijven over hun duurzaamheidsclaims. Bedrijven die echt duurzaam bezig zijn, zullen graag transparant zijn. Heb je vragen of tips over hoe je greenwashing kunt vermijden? Laat het ons weten via de volg- en contactbuttons onderaan deze pagina!
Bronnen: greenwashingindex.com, theclimateclub.co, nu.nl, nos.nl, When Sara Smiles, Trouw. Photo credits: Sara Dubbeldam.
