Palmolie zit in ontzettend veel alledaagse producten: van chocola en lipstick tot shampoo, tandpasta en diepvriespizza’s. We kunnen eigenlijk niet zonder. En als je goed naar de feiten kijkt, willen we dat ook helemaal niet. Want palmolie is – mits goed geproduceerd – een van de efficiëntste plantaardige oliën die er is. Alternatieven zoals soja, zonnebloem of kokos zijn niet per se beter. Daarvoor is vaak meer landbouwgrond of water nodig, en ook daar spelen vergelijkbare uitdagingen op het gebied van milieu en arbeidsomstandigheden. Onze conclusie – en die van veel experts: een palmolie-boycot is niet alleen onmogelijk, maar ook onwenselijk. In dit artikel leggen we je uit waarom.
Wat is palmolie eigenlijk?
In samenwerking met Olenex/SD Guthrie
Palmolie wordt gewonnen uit de vrucht van de oliepalm, een tropische plant die oorspronkelijk uit West-Afrika komt. De vruchten groeien in grote trossen en bevatten een rood-oranje pulp waaruit de olie wordt geperst. Wat palmolie zo bijzonder maakt, is de hoge opbrengst: één palm levert honderden kilo’s vruchten per jaar en kan om de twee weken geoogst worden. Dat maakt het een extreem productief gewas. Bekijk deze grafiek even om een beeld te krijgen. De meeste palmolie komt tegenwoordig uit Indonesië en Maleisië, samen goed voor meer dan 80% van de wereldproductie. Maar ook landen als Colombia, Nigeria en Thailand spelen een steeds grotere rol. En waar het allemaal in zit? Nou, bijna overal. Van koekjes, chocola en margarine tot shampoo, zeep, make-up en schoonmaakmiddelen. Palmolie is echt een ingrediënt waar je zonder dat je het doorhebt dagelijks mee in aanraking komt.
Duurzamere palmolie
Palmolie heeft niet voor niets een slecht imago. In het verleden werd er op grote schaal regenwoud gekapt om plaats te maken voor plantages. Orang-oetans verloren hun leefgebied, biodiversiteit verdween en ook op sociaal vlak ging het vaak mis: denk aan slechte arbeidsomstandigheden en te lage lonen. Maar juist die problemen hebben de industrie in beweging gezet. Sinds begin deze eeuw zijn er grote stappen gezet richting duurzamere productie. Met de opkomst van het RSPO-keurmerk, strengere wetgeving en internationale afspraken zijn er maatregelen genomen die je in weinig andere sectoren ziet. Palmolie is vandaag de dag een van de meest gereguleerde en traceerbare plantaardige grondstoffen ter wereld. En dat is goed nieuws, want hierdoor kan het écht duurzamer geteeld worden.
Een broodnodige inkomstenbron voor miljoenen mensen
Wat we in discussies over palmolie vaak vergeten, is dat er ook miljoenen mensen van afhankelijk zijn. In landen als Indonesië, Maleisië, Colombia en Peru verdienen veel kleine boeren hun inkomen met de oliepalm. En dat is voor hen geen bijzaak: het verschil tussen overleven of vooruitkomen. Palmolie is een gewas dat je om de twee weken kunt oogsten, en dus geeft het boeren regelmatig inkomsten. Door deze boeren te ondersteunen in het verduurzamen van hun productie, kunnen zij een eerlijk loon verdienen zonder dat dit ten koste gaat van natuur of mensenrechten. En dát is pas echte vooruitgang.
Waarom palmolie in de basis best slim is
Hoe langer we ons erin verdiepten, hoe duidelijker het werd: als we willen verduurzamen, dan ligt de oplossing niet in het schrappen van palmolie, maar in het verbeteren van de manier waarop het wordt geproduceerd. Dat wordt ook onderschreven door experts van onder andere Solidaridad en het Wereld Natuur Fonds. Niet palmolie zélf is het probleem, maar de manier waarop het wordt geproduceerd.
Daarvoor is het handig om te begrijpen waarom palmolie zo veel wordt gebruikt. Niet alleen omdat het goedkoop is of lang houdbaar maakt, maar vooral omdat het dus zo extreem efficiënt is. Eén hectare oliepalm levert tot wel vier keer zoveel olie op als zonnebloem of soja. Dat scheelt nogal wat. Minder land nodig betekent minder druk op bossen, minder waterverbruik en als het duurzamer wordt geteeld heeft het ook de laagste broeikasgastuitstoten per liter olie. Als we massaal zouden overstappen op andere plantaardige oliën, zouden we juist méér landbouwgrond nodig hebben en dus meer natuur verliezen.
En dan nog iets: de problemen die bij palmolie spelen, zoals ontbossing of uitbuiting, zijn helaas niet uniek. Ook bij alternatieven als soja, kokos of zonnebloemolie worden bossen gekapt, bestrijdingsmiddelen gebruikt of boeren onderbetaald. Het is dus niet zo dat je met een ‘palmolievrij’ product automatisch een betere keuze maakt. In de basis geldt voor alle landbouw: het kán duurzaam, maar het gebeurt nog lang niet altijd zo.
Soms zie je het op een etiket staan: een RSPO-logo (keurmerk) of de vermelding dat er duurzamere palmolie is gebruikt. Maar veel vaker zie je het er niet opstaan. Dan staat er ‘palmolie’ of ‘palmvet’ of ‘palmpitolie’ of er staat ‘plantaardige olie’. In veel van die gevallen is er dan toch duurzamere palmolie gebruikt.
Wat kun je zelf doen? Geen palmolie-boycot!
Conclusie: eigenlijk hoef je er als bewuste consument niet heel veel voor te laten. Een boycot helpt niet – sterker nog, dat werkt vaak averechts. En etiketten lezen? Leuk geprobeerd, maar lang niet altijd nuttig. Ja, er is een RSPO-keurmerk voor duurzamere palmolie, maar dat zie je zelden op de verpakking staan. Toch is er goed nieuws: volgens Solidaridad is zo’n 90% van de palmolie in Europese producten al geproduceerd volgens betere standaarden. Zelfs als dat er niet bij staat. Grote kans dus dat je ongemerkt al iets bijdraagt aan de oplossing.
We waren zelf ook verrast door wat we allemaal tegenkwamen. Want palmolie is en blijft een ingewikkeld verhaal. Maar wel eentje dat vraagt om nuance. En om realistische keuzes. In plaats van palmolie te vermijden, kunnen we beter zorgen dat de palmolie die er wél is, op een eerlijke en duurzame manier wordt gemaakt. Daar heb je als consument meer invloed op dan je denkt.
Meer duurzame boodschappentips
- Bekijk ook: eten op een toffe manier redden van verspilling met No Waste Army.
- Bekijk ook: zie je het EKO-keurmerk? Dan weet je: biologisch en lokaal!
- Bekijk ook: waarom brood niet altijd vegan is.
Bronnen: Solidaridad, WWF, WWF, Wageningen University & Research, Sustainable Palmoil Choice, MDPI.
