Trek jij weleens iets door de wc wat eigenlijk niet mag? Een vochtig doekje, een tampon of dat laatste restje soep? De wc is onderdeel van een afvalstroom waar je meestal niet bij stilstaat. Totdat het misgaat. Want de plee doortrekken lijkt vanzelfsprekend, maar een verstopt riool is pas écht een shitzooi. Letterlijk! Saskia ging een dag op pad met de rioolreinigers van Jansen. Dankzij hen blijft het riool schoon en kunnen wij met een gerust hart blijven doorspoelen. Nou ja, als we er een beetje normaal mee omgaan. Want in de wc horen alleen de drie P’s: poep, pies en papier.
Zo verstopt het riool
In samenwerking met Vereniging Afvalbedrijven
Zonder riool zou ons dagelijks leven één grote vieze bedoening zijn. Dat weet iedereen, maar toch sta je er zelden bij stil. Bij een verstopping kan een hele straat niet meer naar het toilet. De troep zoekt dan een andere weg: omhoog! Of via een putdeksel je stoep op. Niet fris, en vooral onveilig en ongezond. Want waar moet het afvalwater heen als het nergens naartoe kan? Vroeger liep het letterlijk de straat op – met alle gevolgen van dien, zoals cholera en andere nare ziektes. Het moderne riool houdt dat gelukkig tegen.
Toch maken we er met z’n allen regelmatig een potje van – leuke woordspeling. Er gaat namelijk veel mis in het riool, en daar hebben wij een flinke hand in. We spoelen massaal vochtige doekjes door, waar vaak plastic in zit. Die lossen niet op, blijven hangen en zorgen voor verstoppingen. Over vochtige doekjes hebben we al eerder uitgebreid geschreven. Vochtige billendoekjes kosten de staat zo’n 55 miljard euro per jaar, schat branchevereniging Rioned. Niet alleen de rioolreinigers komen ze tegen, ook de filters van de waterzuiveringsbedrijven raken erdoor verstopt. Een verbod op die plastic wc-doekjes? Goed idee! Er was een meerderheid in de Tweede Kamer, maar door een motie is het verbod er helaas niet doorheen gekomen.
Ook (frituur)vet is een groot probleem: als je het door het afvoerputje of de wc spoelt, is het nog warm en vloeibaar. Maar in het koude riool stolt het – en dan wordt het een plakkerige klont. Vrouwelijke hygiëneproducten zoals tampons en maandverband? Die horen óók absoluut niet in de wc thuis. Verstopping gegarandeerd!
En dan hebben we het nog niet eens over de wasmachine gehad. Lekker veel wasmiddel gebruiken lijkt misschien extra schoon, maar het tegendeel is waar. Waspoeder dat niet goed oplost, hoopt zich op in de leidingen en vormt samen met vet en vuil een soort dikke klont onder de grond. Die restjes bij elkaar vormen een brij die buizen langzaam maar zeker laat dichtslibben. En soms wordt die smurrie zo hard, dat er een frees aan te pas moet komen om het los te krijgen. Rioolreinigers hebben er zelfs een bijnaam voor het samenklonteren van doekjes, vet, zeep en rotzooi: ‘schapen’. Geen idee waarom? Als je de foto’s ziet, snap je het meteen. Dikke grijze brokken, pluizig van structuur, maar allesbehalve zacht of aaibaar.
En dat maakt het werk van rioolreinigers dus best… kaklastig. Het riool is namelijk ontworpen voor drie dingen: poep, pies en papier. De rest? Dat blijft ergens hangen. Of het hoopt zich op in bochten en vertakkingen. En zodra het water niet meer weg kan, zit jij dus letterlijk in de shit.
Het riool reinigen is dus een hele klus, omdat we massaal dingen door de wc en de gootsteen spoelen die er niet in horen. Op de foto rechts zie je hoe zo’n verstopping eruit kan zien: het is een kluwel van doekjes en vet (het wordt niet voor niets ‘schapen’ genoemd, omdat het op een schapenvacht lijkt).
Ook boomwortels verstoren het riool
Niet alleen doekjes en vet veroorzaken ellende in het riool. Ook boomwortels zijn beruchte boosdoeners. Ze groeien namelijk altijd richting water – en dus ook richting rioolbuizen. Een klein scheurtje in de leiding is al genoeg: wortels wringen zich naar binnen, groeien verder en maken een lek steeds groter.
Zo houden we het riool schoon!
Eens in de vijf à zes jaar moet elke straat aan de beurt komen. Maar in sommige wijken – waar flink wordt gefrituurd of royaal met wasmiddel wordt gestrooid – staan de rioolreinigers elke twee à drie maanden al weer op de stoep. ‘Daar is het dweilen met de kraan open’, vertelt Aram Jansen van Jansen Rioolreiniging. We reizen in de rioolwagen naar een straat in Papendrecht om te zien hoe het reinigen van het riool werkt.
De spuitslang gaat het riool in en blaast met kracht water naar voren, waardoor al het vuil terugstroomt naar de wagen. Daar zuigt een dikke slang het op. In de reinigingswagen zit één grote tank, die slim is verdeeld: voorin het schone water om mee te spuiten, achterin het opgezogen vuil en slib. Het systeem filtert het opgezogen rioolwater direct, waarna het gezuiverde water opnieuw wordt gebruikt. Zo draait alles in een continue kringloop. Ook bij het reinigen van riolen wordt er dus hard gewerkt aan verduurzaming! In plaats van telkens nieuw water te gebruiken, wordt het opgezogen rioolwater dus ter plekke gefilterd en hergebruikt. Dat scheelt enorm. Want vroeger werd er gewoon oppervlaktewater uit sloten gebruikt. Toen vonden we dat normaal, maar dat is nu best gek – zeker nu boeren bij droogte géén slootwater meer mogen gebruiken vanwege het lage grondwaterpeil. Dan voelt het niet logisch om grondwater water wél te gebruiken voor rioolreiniging. Gelukkig hoeft dat nu niet meer, dankzij de recycle-combi’s: wagens die hun eigen water keer op keer hergebruiken.
Om goed te controleren of alles echt schoon is, rijdt er ook een speciale camerawagen mee. Via een putdeksel wordt een camera het riool in gelaten, zodat op schermen in de bus precies te zien is of het vuil écht weg is. Ook mooi: die bus rijdt elektrisch. Zo blijft het ook boven de grond een stukje schoner!
Trots op hun stille krachtpatser
De wagen waarmee wij meereden is (nog) niet elektrisch, daarvoor is het voertuig te zwaar. Wel onderzoekt Jansen Rioolreiniging hoe ze ook deze voertuigen in de toekomst elektrisch kunnen maken. Maar verduurzaamd wordt er zeker al: hun paradepaardje is de allereerste volledig elektrische kolkenzuiger ter wereld. Deze wagen zuigt straatkolken leeg. Dat zijn de putjes langs de stoep waar regenwater én straatvuil in terechtkomt. Vroeger gebeurde dat met een brullende dieselwagen. Nu is het een fluisterstille machine, mede ontwikkeld met Mercedes. Alles werkt digitaal: van de bediening tot het registreren van wat er uit de kolken komt. Die data wordt vervolgens geanalyseerd om nóg slimmer te kunnen werken.
Inkijkje in het riool in Nederland!
Niet elk riool is hetzelfde. In Nederland verschilt de ondergrond enorm per regio – en dat zie je terug in de manier waarop riolen gebouwd zijn. In Zuid-Holland, Gelderland en Noord-Brabant werken rioolreinigers met verschillende typen buizen, materialen en omstandigheden. In Nijmegen en Gorinchem liggen zelfs nog middeleeuwse riolen: gemetselde bogen van baksteen, handwerk van meer dan honderd jaar oud. En het ziet er nog verbazingwekkend goed uit! Sterker nog: sommige moderne systemen zijn er slechter aan toe. Nadeel van die oude riolen? Ze zijn moeilijker te repareren. In Gorinchem liggen er zelfs huizen en monumenten bovenop.
Ook de bodem speelt een grote rol. Op de Utrechtse Heuvelrug is het zand droog en stabiel – ideaal, zou je denken. Maar daar ligt het grondwater ónder het riool. En dat trekt boomwortels aan. Eén klein scheurtje is genoeg voor haarwortels om naar binnen te groeien, met alle gevolgen van dien. In andere gebieden, zoals rond de grote rivieren, is er juist sprake van drijfzand. Daar zakt de ondergrond snel, waardoor ook het riool verzakt. Dan blijft de straat netjes liggen, maar de buizen daaronder lopen scheef of breken af. Voor rioolreinigers is het daarom elke dag opnieuw puzzelen en aanpassen. Gelukkig zijn ze tegenwoordig uitgerust met slimme technieken en machines – een flinke stap vooruit ten opzichte van vroeger, toen het werk nog met een kabel en een schop moest worden gedaan.
De kringloop van rioolvuil
Wordt er nog wat gerecycled wat er uit het riool omhoog wordt gesproten? Het korte antwoord: ja. Het zand dat uit het riool wordt gehaald, wordt gereinigd en opnieuw gebruikt in de wegenbouw. Maar de rest, zoals de samengeklonterde doekjes en vetklonten, is restafval. Dat wordt verbrand en wordt in het beste geval omgezet in energie, bijvoorbeeld voor stadverwarming.
Zo houd jij het riool schoon!
Als we met z’n allen alleen poep, pies en papier door de wc spoelen, hoeven de rioolreinigers minder vaak uit te rukken. En ook de waterzuiveringsbedrijven hebben dan minder werk aan het schoonmaken van vervuild rioolwater. Goed voor het milieu, de portemonnee en de frisse lucht.
Wil je meer handige afvaltips? TrashTalks is hét platform dat afval begrijpelijk én leuk maakt, met praktische tips en verrassende weetjes. Volg ze op Instagram en word een echte afvalexpert thuis.
Volg meer afvalstromen!
- Bekijk ook: van gft tot compost!
- Bekijk ook: de recyclereis van een statiegeldblikje.
- Bekijk ook: de recyclereis van glas.
Bronnen: NOS, NRC (14 januari 2025), RTV Oost. Photo credits: thegreenlist.nl.
