Je staat er misschien niet zo vaak bij stil, maar onze handige gadgets zijn gemaakt van allerlei schaarse grondstoffen. Kobalt is zo’n controversieel metaal, een essentieel onderdeel voor de batterijen van onze smartphones, laptops, elektrische auto’s en e-bikes. De delving ervan is alles behalve duurzaam en eerlijk. Maar we hebben het ook hartstikke nodig om ons vervoer en elektriciteitsnet te vergroenen. Hoe zit het precies? Ik ging in gesprek met Marc van der Meide. Hij deed als Industrial Ecologist onderzoek naar de klimaatimpact van de steeds grotere vraag naar kobalt. Is het wel duurzaam om massaal in een elektrische auto te gaan rijden?
Heel de wereld elektrisch heeft een prijs
Kobalt is een veel besproken onderwerp. Er wordt massaal geroepen dat we elektrisch moeten gaan rijden omdat dit duurzaam is, maar de accu’s van elektrische auto’s blijven ook niet onbesproken. Een wereld zonder uitlaatgassen van auto’s en bromfietsen is het doel, maar hoe duurzaam is dat nou werkelijk als je kijkt naar de winning van grondstoffen, zoals het veel besproken kobalt, dat nodig is om al deze moderne voertuigen te laten rijden? Dat vroeg onderzoeker Marc van der Meide zich af.
Marc studeerde Industrial Ecology in Leiden en heeft voor zijn afstudeerscriptie onderzoek gedaan naar de milieu- en klimaatimpact van kobalt. Hij is niet zozeer een kobaltexpert, hij richt zich als onderzoeker op het fenomeen life cycle assessment. Dit is een methode om de duurzaamheid van de volledige levenscyclus van een product (van met maken van de grondstoffen tot het verwerken van het afval) met cijfers te kunnen beoordelen. Marc: ‘Veel bedrijven zeggen dat ze duurzaam zijn, ik kan met cijfers aantonen hoe duurzaam iets écht iets.’
Wat is kobalt en wat gaat hier mis?
Kobalt is een belangrijk metaal voor batterijen. Hoewel dit metaal op veel plekken in de wereld uit de grond kan worden gehaald, komt zo’n twee derde van het kobalt uit Afrika, uit Congo om precies te zijn, leert Marc mij. De reden? ‘In Afrika heb je de meeste kobalt per kilo aarde en arbeid is hier goedkoop. Het delven van dit metaal kan in Congo voor een lagere prijs dan in bijvoorbeeld Scandinavië, Rusland. Australië of Zuid-Amerika waar ook kobalt in de grond zit, maar minder grootschalig uit de aarde wordt gehaald.’ Kobaltwinning is ook vaak in opspraak omdat de winning ervan niet altijd vrij is van kinderarbeid. Het kan dus zo zijn dat de smartphone of computer waarmee je nu dit artikel leest, niet vrij is van kinderslavernij. Ongelooflijk triest als je hierover nadenkt.
Kobalt is controversieel
‘Kobalt is een behoorlijk controversieel metaal. Er loopt al een aantal jaar een juridische strijd tussen een aantal Congolese mijnslachtoffers en grote techbedrijven als Apple, Google, Tesla en Dell. Deze slachtoffers, veelal kinderen die gewond zijn geraakt tijdens het delven van kobalt, willen geld zien van deze bedrijven.’
Tweakers.net
Eén elektrische auto, vele kilo’s kobalt
Ondanks de controverse omtrent kobalt, stelde Marc als onderzoeker een totaal andere vraag tijdens zijn studie Industrial Ecology. Hij vroeg zich af of de impact van deze mijnbouw niet groter en verwoestender is dan het voordeel dat het oplevert (schonere elektriciteit en schoner verkeer). ‘Daar is weinig over geschreven, terwijl de vraag naar kobalt rap toeneemt. Er zijn kilo’s ervan nodig om één batterij van één elektrische auto te kunnen produceren. Wat zijn de gevolgen als straks de hele wereldbevolking in zo’n auto wil rijden? Dat vroeg ik mij af en was aanleiding voor mijn onderzoek.’
Milieuschade van onze consumptiedrang
Als je kijkt naar de milieu-impact van kobaltwinning, dan kijk je vooral naar het proces dat na het delven komt. Om het metaal uit de aarde te filteren, moet de erts in een zuurbad gedaan worden. In zuur lost metaal op en kan dan van de grond gescheiden worden. Vervolgens kan met elektriciteit (elektrolyse) het metaal weer uit de oplossing gehaald worden. Je moet niet denken aan handenarbeid, dit wordt gedaan door enorme bedrijven die dit massaal machinaal doen. Dit proces zorgt voor veel afval lokaal in Afrika en er zijn geen goede regels voor afvalverwerking.
Marc: ‘Goede afvalverwerking betekent meer kosten. Meer kosten betekent dat de metaalprijs omhoog gaat. Zolang de overheid goede afvalverwerking niet verplicht stelt, blijven de bedrijven het gif dumpen. Het zuur wordt daarom als restafval opgeslagen. Er zijn in Afrika enorme afvalbergen met dit giftige zuur en dat kan in de natuur lekken, met alle milieuschade tot gevolg. Een andere reden waarom de delving steeds minder duurzaam wordt, is omdat de beste plekken om te graven opraken. Er moet dus veel meer grond verplaatst en bewerkt worden om dezelfde hoeveelheid kobalt te vinden en dat zorgt ervoor dat die afvalbergen nog hoger worden. Als laatste is het maken van kobalt niet erg duurzaam, omdat er veel elektriciteit nodig is bij het maken van het metaal, en we dus steeds meer elektriciteit nodig hebben als de kwaliteit van de erts omlaag gaat. Het maken van die elektriciteit is vaak ook erg vervuilend.’
De langetermijngevolgen van onze vraag naar kobalt
‘Hoewel het maken van kobalt steeds onduuzamer wordt per kilo en we steeds meer kobalt nodig hebben voor het opslaan van groene energie en elektrische auto’s, is de conclusie van mijn onderzoek dat die vergroening omgekeerd ook het maken van kobalt groener maakt. Als we de vergroening van het maken van elektriciteit doorzetten, kan dat veel milieuwinst opleveren, ook voor het maken van kobalt.’
Kunnen we nu zorgeloos om de twee jaar een nieuwe smartphone kopen en een elektrische auto voor de deur parkeren? Als het aan onderzoeker Marc ligt niet. Volgens hem hebben wij als consumenten evenveel verantwoordelijkheid als bedrijven en overheden. ‘Heb je een auto echt nodig? In Nederland wordt het ook normaler om twee auto’s voor de deur te hebben. Als iedereen dat in de wereld gaat doen, dan hebben we een groot probleem. Uiteindelijk gaan de grondstoffen een keer op. Als we duurzamer willen worden, moeten we anders naar onze westerse levensstijl en onze spullen gaan kijken: minder bezitten, meer delen en hergebruiken.’ En de bedrijven? ‘Zij moeten ook aan de bak met innoveren: denk aan kobaltrecyling dat beter op gang moet komen en meer geld naar onderzoek om accu’s te ontwikkelen waar minder schaarse metalen voor nodig zijn, Tesla doet dit bijvoorbeeld al.’
Bekijk meer over het onderzoek van Marc.
Over Marc van der Meide
Marc is universitair onderzoeker in life cycle assessment, oftewel LCA, een veld waarin onder meer de klimaatimpact van een scala aan producten en productieprocessen cijfermatig in kaart wordt gebracht.
Bekijk meer duurzame tips van thegreenlist.nl
- Bekijk ook: palmolie, het zit niet zo zwart-wit.
- Bekijk ook: de waarheid over plastic.
- Bekijk ook: duurzaam, elektrisch en comfortabel: met smart #1 kom je nog eens ergens en hóé!
- Bekijk ook: is jouw straat al fietsvriendelijk? Doe de test!
Photo credits: Mike Bird (Pexels) (hoofdbeeld).
