Grote kans dat je meerdere kledingstukken in je kast hebt hangen van katoen. Dit populaire, natuurlijke materiaal staat bekend als duurzaam. Maar let op: klassieke katoen blijkt de meest vervuilende teelt ter wereld! Hoe zit dat dan precies met biologische katoen? Is dat beter? Een tipje van de sluier: jazeker! Helaas blijkt ook dat niet zwart/wit. Waar kun je op letten bij de aankoop van een nieuw kledingitem? In dit artikel leggen we je alles uit over katoen.
Giftige katoenteelt
Katoen wordt op vele plekken over de hele wereld al duizenden jaren gebruikt. Zo waren de oude Egyptenaren al groot fan. Tegenwoordig is het een van de bekendste en meestgebruikte stoffen voor kleding. Om aan deze grote vraag te voldoen, is de katoenplant uitgegroeid tot de meest geteelde niet-eetbare plant ter wereld. En hiervoor is heel veel landbouwgrond nodig, wat weer zorgt voor ontbossing. Bovendien wordt bij de productie van katoen zeer veel water gebruikt: wel duizend liter voor één T-shirt!
Hoewel de katoenteelt zorgt voor vele banen in landen als Bangladesh, China, India en Turkije, zijn dit niet altijd veilige werkplekken. Bij de teelt van katoen worden namelijk veel chemicaliën, kunstmest en pesticiden gebruikt. Arbeiders op de plantage komen hier elke dag mee in aanraking, met alle nare gevolgen van dien, zoals huidziektes en allergieën. Daarnaast krijgt het milieu een flinke klap, want al die gevaarlijke stoffen zijn niet bepaald goed voor de biodiversiteit. Om nog maar te zwijgen over de erosie, uitputting van de bodem en enorme oppervlaktewaterverontreiniging.
Katoen wordt bewerkt, gekleurd en ontkreukt
En hier houdt het nog niet op. Voordat een regulier katoenen T-shirt in jouw kast ligt, wordt het bewerkt, gekleurd en ontkreukt met allerlei gevaarlijke en vervuilende chemische stoffen. Deze restanten blijven achter in je kleding en kunnen voor allergische reacties zorgen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de arbeidsomstandigheden ín de katoenfabrieken, waar de arbeiders lange werkdagen draaien, nauwelijks betaald krijgen en werken in onveilige gebouwen.
Katoenteelt in India (Foto: Annemarieke van den Broek, Solidaridad) en Tanzania (Foto: Solidaridad).
Biologisch katoen de oplossing?
Is er ook nog positief nieuws? Zeker! Katoen is biologisch afbreekbaar, gemaakt van hernieuwbare grondstoffen en het draagt niet bij aan de plasticsoep. Bovendien zorgt de productie van katoen voor weinig CO2-uitstoot en andere broeikasgassen.
Ok. Reguliere katoen blijkt toch niet zo duurzaam te zijn, maar is biologische katoen dan beter? Ja! Biologische katoen wordt verbouwd zonder gebruik te maken van kunstmest, giftige pesticides of genetische manipulatie. De biologische katoenteelt is hiermee ook veiliger voor de arbeiders op de plantages.
Geen genetische manipulatie heeft helaas ook nadelen, voor de teelt van biologische katoen is namelijk veel meer landbouwgrond nodig. Vaak twee keer zoveel. Daarnaast wordt er ook veel meer water gebruikt: soms wel 2.500 liter (!) voor één T-shirt. Bovendien zegt alleen biologisch of organisch katoen nog niet voldoende, want je weet dan nog niet welke middelen er zijn gebruikt om het product te bewerken. Ook zegt dit niet genoeg over de arbeidsomstandigheden: hebben de arbeiders een veilige werkplek en een fatsoenlijk loon gekregen? Het blijkt dus allemaal niet zo simpel te zijn.
Waar komt jouw T-shirt vandaan?
Om het nog wat lastiger te maken, het is voor jou als consument haast onmogelijk om uit te zoeken waar jouw T-shirt, trui of hoeslaken precies gemaakt is. Want terwijl in westerse landen voornamelijk bewerkelijke kleding, zoals bruidsjurken, worden gemaakt, is de rest van de productie uitbesteed naar landen met lagere lonen. Dan moet je denken aan Bangladesh, Vietnam of China. Doordat de productie zo ver van huis plaatsvindt, zorgt dit voor veel onduidelijkheid. Labeltjes zoals Made in… betekenen eigenlijk niet zoveel, want in één kledingstuk kan katoen zitten van verschillende plantages en fabrieken. Dat maakt het erg lastig om te ontdekken hoe het kledingstuk tot stand is gekomen.
Betere en strengere regels zijn nodig
Om te beginnen met vervelend nieuws: geen enkel kledingmerk is op dit moment honderd procent schoon, volgens onderzoek van de Schone Kleren Campagne. Gelukkig worden op dit vlak wel veel stappen gezet, bijvoorbeeld met het Bangladesh-akkoord. Dat is een bindende afspraak tussen kledingmerken, vakbonden en ngo’s om de arbeidsomstandigheden in fabrieken in Bangladesh te verbeteren. De organisatie Solidaridad zet zich ook in om katoenboeren op een duurzame manier te ondersteunen. Maar we zijn er nog lang niet. Betere en strengere Europese wetgeving is hard nodig.
Tal van keurmerken en certificaten
Nog eventjes terug naar jouw kledingkast. Katoen is dus niet bepaald een duurzaam materiaal te noemen. Maar stel nou dat je een nieuw kledingstuk wilt aanschaffen, waar moet je dan op letten? Er bestaan in de kledingindustrie verschillende soorten keurmerken en certificaten. Een deel hiervan is door (fast fashion) kledingmerken zelf in leven geroepen, om jou als consument te laten geloven dat je een duurzame aankoop doet. Maar welke keurmerken kun je wel vertrouwen? Allereerst is het natuurlijk belangrijk dat er een onafhankelijke, geaccrediteerde controle plaatsvindt. Zodat het keurmerk ook echt betrouwbaar is. Omdat veel keurmerken zich richten op een ander deel van de productie, kan het zijn dat er op jouw kledingstuk meerdere keurmerken staan.
Katoen kopen? Dit zijn goede keurmerken
En wat zijn nou een aantal goede keurmerken als je een katoenen kledingstuk wilt aanschaffen? Het Max Havelaar keurmerk bijvoorbeeld. Deze organisatie controleert of de boeren die de katoen produceren een eerlijke en goede prijs krijgen voor hun handelswaar. Dit keurmerk is opgericht om kleine producenten in ontwikkelingslanden te ondersteunen, maar zegt dus niets over de soort katoen. De Fair Wear Foundation (FWF) zet zich in voor goede arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie. Dit keurmerk zegt wederom niets over de soort katoen, maar wel iets over het productieproces. Wil je zeker weten dat je ook echt biologische katoen aanschaft? Kies dan voor kledingstukken met het GOTS-keurmerk. Deze kleding bestaat voor minimaal 70% uit biologische katoen, je vindt deze kleding bijvoorbeeld bij ARMEDANGELS. Je kunt natuurlijk ook kiezen voor een kledingstuk van gerecycled katoen.
Tot slot: het allerbeste is natuurlijk om vooral minder kleding te kopen, je kleding te (laten) repareren of tweedehands aan te schaffen. Mocht je toch echt op zoek zijn naar iets nieuws, dan weet je nu waar je op kunt letten.
Meer duurzame tips van thegreenlist.nl
- Is bamboe een duurzaam alternatief voor katoen? Je leest het in dit artikel.
- Als je op zoek bent naar duurzame mode: heb je King Louie al overwogen?
- Nog duurzamer: katoen tweedehands kopen. Lees hier hoe je de mooiste outfits vindt in de kringloopwinkel.
- Benieuwd welke duurzame stoffen er nog meer zijn? Lees dan vooral dit artikel over duurzame materialen.
Bronnen: Keurmerkenwijzer – Milieu Centraal, Schone Kleren Campagne, VanafHier – ASN Bank, Good Clothes, Fair Pay. Photo credits: Annemarieke van den Broek, Solidaridad.
