Microplastics zijn overal. Echt overal. In zee, in de lucht, in dieren… en ja hoor, ook op je bord en zelfs in jou. En dat is best zorgelijk. Want hoewel we nog lang niet alles weten, wijzen steeds meer onderzoeken op mogelijke risico’s voor onze gezondheid. Dus vroegen wij ons af: in welke alledaagse producten kom je microplastics tegen zonder dat je het doorhebt? Het antwoord: in véél meer dan je denkt. We zetten tien producten voor je op een rij die ofwel opvallend veel microplastics bevatten, of waarvan we het simpelweg niet verwacht hadden. Conclusie: een leven zonder microplastics is onmogelijk, maar je kunt je inname misschien wél beperken door op deze dingen te letten.
Wat zijn microplastics eigenlijk?
Microplastics zijn piepkleine plasticdeeltjes, kleiner dan vijf millimeter. Vaak zo minuscuul dat je ze met het blote oog niet kunt zien. Je hebt twee soorten. Primaire microplastics worden bewust toegevoegd aan producten, zoals crèmes en make-up, om te zorgen voor een fijne textuur, langere houdbaarheid of een waterafstotend effect. Dan heb je secundaire microplastics: die ontstaan doordat grotere stukken plastic langzaam uit elkaar vallen. Bijvoorbeeld wanneer je synthetische kleding wast, of wanneer plastic verpakkingen verweren na verloop van tijd in de natuur.
De grootste verspreiders van microplastics zijn trouwens niet je tandpasta of je shampoo, maar microplastics die ontstaan door autobanden en in de visserij. Autobanden slijten elke rit een beetje en laten daarbij microplastics achter op de weg, die via regenwater in de natuur belanden. Ook op zee zorgen netten, touwen en ander vistuig voor een flinke (micro)plasticvervuiling. Kortom: microplastics zijn overal. Je kunt ze niet vermijden – we wish – maar je kunt wél bewustere keuzes maken in de producten die je zelf gebruikt. En daarmee heb je toch weer een klein beetje invloed.
Wat zijn de gevolgen van al die microplastics?
Microplastics zijn inmiddels overal teruggevonden: in dieren, in planten, in ons lichaam en zelfs in ongeboren baby’s. Oef. Ze stapelen zich op, want ze breken niet af. Wat dat precies betekent voor onze gezondheid, weten we nog niet. Maar er zijn zorgwekkende signalen. Onderzoekers vermoeden dat microplastics ons immuunsysteem kunnen verstoren, ontstekingen kunnen veroorzaken en effect kunnen hebben op onze hormoonhuishouding. Geen keiharde conclusies dus, maar wel genoeg reden om je plasticgebruik eens onder de loep te nemen.
Minder microplastics graag: tips!
Plastic vermijden lukt niet altijd. Maar op sommige dingen heb je wél invloed. Daarom: tien producten waarin opvallend (veel) microplastics zitten én wat je kunt doen om dat te beperken.
1. Theezakjes
Zin in een kopje thee? Check dan even het zakje. Sommige theezakjes, vooral van nylon of met plastic versterkt papier, kunnen bij hoge temperaturen miljarden (!) microplastics loslaten in je kopje. Losse thee of thee in papieren zakjes zonder microplastics (die bestaan ook voorverpakt) zijn dan een betere keuze.
2. Rijst
Rijst is een onverwachte plasticbron. Uit onderzoek blijkt dat je met een portie gewone rijst al drie tot vier milligram microplastics binnenkrijgt. Snelkook rijst? Die scoort nog hoger, met soms tot dertien milligram per portie. Dat is voorgekookte rijst die je thuis alleen nog hoeft op te warmen. Handig? Absoluut! Maar door alle bewerkingen is het ook gevoeliger voor plasticvervuiling. Goed je rijst wassen voor het koken helpt gelukkig al een beetje om microplastics te minderen.
3. Zout (vooral Himalayazout)
Je zou denken dat zout puur natuur is, maar helaas: veel zoutsoorten bevatten microplastics. Vooral Himalayazout komt opvallend hoog uit tests, mogelijk door vervuiling tijdens de winning en verpakking. Minder zout eten dus, maar dat is om gezondheidsredenen sowieso een goed idee.
4. Schelpdieren en vis
Schelpdieren zoals mosselen en garnalen filteren water (en dus ook de microplastics die daarin ronddrijven). Die komen rechtstreeks in je lichaam terecht als je ze eet. Ook bij vis wordt microplastic vaak in het maag-darmkanaal gevonden. Tip: kies vaker voor filets in plaats van hele vissen met ingewanden, en wissel af met plantaardige eiwitbronnen. Grote roofvissen bevatten vaak meer microplastics dan kleinere soorten, dus klein(er) is meestal beter in relatie tot minder microplastics.
5. Mineraalwater uit plastic flessen
Mineraalwater lijkt misschien een schone keuze, maar uit onderzoek blijkt dat water uit een plastic flesje gemiddeld meer microplastics bevat dan kraanwater. Deeltjes komen vooral vrij door de wrijving van de dop tegen de fles bij het openen en sluiten. Sommige studies vonden zelfs meer dan honderdduizend plasticdeeltjes per liter, de meeste zó klein dat je ze met het blote oog niet ziet.
6. Synthetische kleding
Elke keer dat je synthetische kleding (zoals fleece of polyester) wast, laat je miljoenen microvezels los in de natuur. Die krijg je mogelijk ook binnen, maar je spoelt het meeste weg met het waswater. En dat is een groot probleem. Eén wasbeurt van vijf kilo kan al zo’n negen miljoen vezels opleveren. Sodeju! Over microplastics in synthetische kleding schreven we al eerder een apart artikel. Tip: koop minder kleding van synthetische stoffen die makkelijk pluizen, was minder vaak (zeker als het niet écht nodig is), en gebruik een speciale waszak of filter in je wasmachine zodat er minder microplastics in de natuur terechtkomen. En ook op het materiaal van je schoenzolen kun je letten. Blijkt ook een microplastics-verspreider.
7. Cosmetica en verzorgingsproducten
In sommige crèmes, foundations, make-up en zelfs tandpasta’s zitten microplastics verwerkt als bindmiddel, textuurverbeteraar of om een gladde finish te geven. Je ziet ze niet, maar je kunt ze dus wel binnenkrijgen. En ze spoelen bij het afwassen zo het riool en uiteindelijk de natuur in. De tip is simpel: koop huidverzorging met goede milieuvriendelijke keurmerken zoals EU Ecolabel, Cosmos, Demeter, Nordic Swan Ecolabel, Natural Cosmetics Standard en NaTrue.
8. Schoonmaakmiddelen en hulpmiddelen
Synthetische schuursponsjes, doekjes en sommige schoonmaakmiddelen bevatten of verspreiden microplastics bij gebruik. Vooral bij slijtage of schrobben komen die deeltjes los. Deze tip zal je bevallen: maak minder (heftig) schoon en gebruik sponzen en doekjes van natuurlijke materialen. Geweldige milieuvriendelijkere schoonmaakmiddelen zijn baking soda (bekijk onze schoonmaaktips), natuurazijn (ook hiervoor hebben we schoonmaaktips) en citroenzuur (ook hiermee weten we wel raad).
9. Plastic bewaardozen en vershoudfolie
Plastic bakjes lijken handig, maar geven bij verhitting of langdurig gebruik microplastics af aan je eten. Magnetron + plastic = geen goede combi dus. Bewaar en verwarm je restjes liever in glas of RVS. Dit is ook een goede keuze, omdat plastic daarnaast ook weekmakers kan bevatten.
10. Kant‑en‑klaarmaaltijden en bewerkte snacks
Hoe meer een product is bewerkt, hoe groter de kans dat er microplastics in zitten. Tijdens het snijden, verpakken en vervoeren kunnen deeltjes meekomen of zelfs ontstaan. Nog een reden om vaker zelf te koken.
Minder microplastics
Een leven zonder microplastics? Dat zit er voorlopig niet in. Maar je kunt misschien wel zorgen dat je minder microplastics binnenkrijgt. Door op te letten wat je koopt, hoe je wast en wat je eet. Het zit ’m vaak in kleine gewoontes. En onthoud: de grootste veroorzakers liggen buiten je invloedssfeer. Maar juist daarom is het goed om te weten waar je wél iets kunt doen.
Bronnen: Plastic Soup Foundation, RIVM, Voedingscentrum, Milieu Centraal, Greenpeace, Pubmed, The University of Queensland, Researchgate, Science Direct, Columbia University, Science Direct, The Washington Post, ACS Publications, Science Direct.
