De waarheid over plastic verpakkingen

Plastic verpakkingen zijn denk ik het meest bekritiseerde onderwerp op mijn Instagram. Zodra ik iets met een verpakking in beeld breng, dan kan ik steevast rekenen op een reactie. ‘Plastic is slecht!, ‘Jammer van die plastic verpakkingen’ of: ‘Dat is niet zo duurzaam van je’. Maar is het allemaal wel zo zwart-wit? Samen met Rob Versfeld, verpakkingsexpert bij Milieu Centraal, duik ik in de wereld van plastic. Wist jij dit al over het meest gehate verpakkingsmateriaal?

Plastic verpakkingen: het is dus niet zo zwart-wit

Zodra je boodschappen gaat doen en een beetje let op de verpakkingsmaterialen, dan slingeren de termen om je oren. Al snel kom je erachter dat je plastic in alle soorten en maten hebt. Neem termen als ‘biobased’, ‘bioplastic’, ‘composteerbaar’, ‘recyclebaar’ of ‘gerecycled’: wat is dan de duurzaamste keuze? Of kun je beter voor een ander verpakkingsmateriaal kiezen, zoals papier of glas? In dit artikel help ik je samen met Milieu Centraal op weg zodat je in de supermarkt voortaan makkelijker een bewuste(re) keuze kunt maken.

Dit moet je eerst weten: plastic wordt gemaakt van aardolie

Om toch ook een bewuste keuze te kunnen maken met je verpakkingen, is het belangrijk om bij het begin te beginnen. Plastic is van oorsprong een synthetische stof, het resultaat van een chemisch proces waar meerdere natuurlijke materialen zoals aardolie in verwerkt zitten. Plastic heeft een slechte naam vanwege het zwerfafvalprobleem, veel plastic komt in de natuur terecht en vergaat vrijwel niet. Maar veel mensen zijn ook niet dol op plastic omdat het gemaakt wordt van aardolie, een grondstof met een grote milieu-impact. Waar minder vaak over gesproken wordt, is dat plastic ook een aantal positieve eigenschappen heeft: het is superlicht, waardoor het zeer milieubewust vervoerd kan worden, het is hard, sterk, kan tegen verschillende temperaturen, het komt in alle kleuren en vormen die je maar wil en je kunt het goed recyclen. Kortom, plastic is niet alleen maar slecht. En alternatieven, maar daar kom ik zo op, zijn niet per se duurzamer.

Biobased plastic: plastic gemaakt van planten

Inmiddels zijn we zoveel verder dat we plastic niet meer per se uit aardolie hoeven te halen. We kunnen bijvoorbeeld plastic maken uit hernieuwbare grondstoffen, zoals maïs, graan en suikerriet. Het voordeel hiervan is dat deze grondstoffen tijdens hun groei (als plant) CO2 opnemen en dat ze hernieuwbaar zijn (blijven groeien). Verder zijn biobased plastics evengoed recyclebaar als virgin plastics, die gemaakt zijn van aardolie. Oké, dat is dus best wel goed nieuws zal je nu denken. Dat is ook zeker zo, maar ook dat is niet vrij van milieu-impact. Voor het telen van die maïs, graan en suikerriet is landbouwgrond nodig en landbouwgrond is schaars. Het is bijvoorbeeld lastig te achterhalen of er regenwoud is gekapt en of en hoe die teelt in zijn werk is gegaan. Misschien zijn er wel veel kunstmest of pesticiden gebruikt, wat weer negatieve impact heeft op de biodiversiteit. Er is voorlopig nog geen keurmerk op de markt dat kan zeggen: deze biobased plastic is duurzaam of biologisch geproduceerd. Dat maakt het lastig om te zeggen of (en hoeveel) biobased plastic milieuvriendelijk of juist -onvriendelijker is dan plastic gemaakt van aardolie.

Composteerbaar plastic: klinkt duurzaam, maar valt tegen

‘Composteerbaar’ is ook een term die je vaak op plastic ziet. Dit geeft veel consumenten een ‘groene glow’, dit klinkt namelijk best als een duurzame keuze. Plastic dat weer compost wordt in de natuur, wie kan daar nou op tegen zijn? Maar zo werkt dat dus niet, leert Rob van Milieu Centraal mij. Wat je hierover allereerst moet weten, is dat composteerbaar plastic bijna geen compost oplevert. Het wordt in optimale omstandigheden (een industriële composteerinstallatie met een temperatuur van zestig graden) vooral omgezet tot natuurlijke gassen, onder andere CO2-uitstoot dus. Als zwerfafval blijft composteerbaar plastic gewoon in de natuur liggen, om de simpele reden dat onze buitenlucht niet hetzelfde is als de industriële composteerinstallatie die nodig is om het proces in gang te zetten. Ook wordt composteerbaar plastic op dit moment nog niet gerecycled (theoretisch kan het wel, maar het wordt nu nog niet eruit gesorteerd).

Composteerbaar plastic moet gewoon bij restafval

Zie je op een verpakking ‘composteerbaar’, ‘bioafbreekbaar’ of ‘biodegradeerbaar’ staan? Of zie je een keurmerk dat aangeeft dat het composteerbaar is? In al deze gevallen moet het plastic dus bij het restafval (en absoluut niet bij het PMD-afval dat nog gerecycled kan worden, daarmee vervuil je het juist!). Door het bij het restafval te gooien, gebeurt er tenminste nog iets positiefs met dit stukje plastic: in Nederlandse afvalcentrales wekken we energie op van restafval verbranding.

Tot slot, zegt composteerbaar plastic niets over de oorsprong van het materiaal. Er bestaat composteerbaar plastic van aardolie, maar ook van biobased materialen (zoals maïs en graan en dergelijke). Wel zijn er keurmerken voor composteerbaar plastic. Zie je één van deze keurmerken, gooi ook dan de verpakking bij het restafval.

Bioafbreekbaar plastic

Bioafbreekbaar ofwel biodegradeerbaar plastic is ook composteerbaar, maar zit weer net even iets anders. Bij deze vormen kan de plastic verpakking in theorie door micro-organismen worden afgebroken, dus ook zonder industriële composteerinstallatie. Echter moeten de omstandigheden hier zo perfect zijn, dat dit in de praktijk vaak niet zo werkt. Vaak is de temperatuur te laag en kan het te droog zijn. Verder spelen de hoeveelheden zuurstof, schimmels, bacteriën en nutriënten evenals de dikte van het stuk plastic mee. Om die reden moet biodegradeerbaar en bioafbreekbaar plastic ook ‘gewoon’ bij het restafval.

Gerecycled plastic

Welk soort plastic je ook kiest, als het gerecycled is dan is dat altijd milieuvriendelijker dan niet gerecycled plastic. Dit is plastic gemaakt van oud plastic, gerecycled dus. Om deze verpakkingsmaterialen te maken is geen aardolie en geen landbouwgrond nodig. Een mooie eigenschap van plastic is dat je dit doorgaans goed en heel vaak hoogwaardig kunt recyclen zonder dat het kwaliteit verliest. Dat maakt hoogwaardig gerecycled plastic een circulair en dus duurzaam product. Hoe herken je dit? Op de verpakking staat dan dat het is gemaakt van gerecycled plastic én dat het goed recyclebaar is.

‘Gerecyled’ moet je trouwens niet verwarren met de term ‘recyclebaar’. Als je alleen het woordje ‘recyclebaar’ op een verpakking ziet staan, dan weet je nooit of het daadwerkelijk gerecycled gaat worden als je het weggooit. Als er ‘gerecycled’ op staat weet je één ding zeker: het is al een keer gerecycled!’

Stappenplan bij het boodschappen doen

Als je boodschappen gaat doen, dan heb je vaak niet de tijd en rust om elke verpakking in je karretje grondig te checken. Een aantal makkelijke tips die je snel op weg helpen in de supermarkt:

1. Bedenk dat verpakkingen ook vaak nuttig zijn. Ze beschermen producten waardoor verspilling en bederving voorkomen wordt. Uiteindelijk is het de productie van voeding dat het meest impactvol is. Kiezen voor milieuvriendelijke producten, zoals vegetarische en veganistische producten, lokale en seizoensgebonden producten en geen eten verspillen is veel belangrijker bij het maken van een duurzame keuze, dan te veel focussen op verpakken.
2. Wil je toch een beetje letten op het verpakkingsmateriaal, dan heeft Milieu Centraal een aantal tips: Probeer eenmalig glas en verpakkingen bestaande uit meerdere materialen (zoals bijvoorbeeld chipszakken) te vermijden. Productie en recycling van eenmalig glas kost veel energie. Verpakkingen met meerdere materialen kunnen alleen ‘gedowncycled’ worden, met verlies aan kwaliteit. Daarentegen zijn statiegeldglas en gerecycled plastic dat goed recyclebaar is dan weer wel duurzame keuzes. Gecertificeerd papier met keurmerk kan ook een goede keuze zijn, mits je het schoon en droog bewaart en gescheiden inzamelt zodat het goed recyclebaar is. Papier is wel weer wat zwaarder dan plastic in transport. Verder kun je natuurlijk ook verpakkingsvrije producten kopen of producten die je zelf makkelijk kunt verpakken door het meenemen van je eigen stoffen groente- en fruitzakjes, broodzakken of herbruikbare glazen potten.
3. Tot slot, geeft Milieu Centraal nog als tip om zwart plastic zoveel mogelijk te vermijden (dit kan niet gesorteerd worden). Ook heeft het kopen van grootverpakkingen een milieuvoordeel, mits je de hele inhoud gebruikt. Wil je meer weten over afval en afval verminderen? Bekijk dan deze handige informatiepagina van Milieu Centraal.

Meer van thegreenlist.nl

• Op plasticdieet: 10 tips om je plasticgebruik te verminderen.
• Palmolie: het zit niet zo zwart-wit.
• Kobalt: het zit in elke batterij, maar wat weet jij ervan?
• Bekijk ook: wat doe een supermarkt als Plus om verpakkingen te minderen.
• Bekijk ook: wat maakt de wijnindustrie onduurzaam?
  

Photo credits hoofdbeeld Pixabay.