Op elke voedselverpakking in de supermarkt lijkt tegenwoordig wel een keurmerk te staan. Duurzamer, gezonder, eerlijker, beter! Maar hoe zit dat nou echt? En hoe maak je de beste keuze? We zochten het voor je uit en zetten de topkeurmerken voor voeding op een rij.
Keurmerken voor voeding?
Goede keurmerken kunnen helpen bij het maken van een betere, eerlijkere en meer milieubewuste keuze. Je hebt zo’n beetje voor elke productgroep meerdere keurmerken. Er zijn keurmerken voor kleding, cosmetica, schoonmaakmiddelen, duurzaam reizen (check ons artikel) en nog veel meer. En ook in de supermarkt kom je op voedselverpakkingen heel wat keurmerken tegen. Omdat het er zoveel zijn, is het niet altijd meteen duidelijk waar een keurmerk voor staat. En helaas is er ook nog heel wat misleiding; iets lijkt wel een duurzaam keurmerk, maar is het niet. Sterker nog, het is soms niet eens een erkend keurmerk.
Wat is een keurmerk precies?
Een keurmerk is een logo of afbeelding op de verpakking van een product. Hierdoor kun je gemakkelijk zien of een product voldoet aan de kwaliteitseisen van een onafhankelijke en deskundige instantie. Zo zou je in één oogopslag moeten kunnen zien welk product voldoet aan kwaliteitseisen op gebied van milieu en duurzaamheid, eerlijke werkomstandigheden en handel, en dierenwelzijn. Maar in Nederland zijn er meer dan driehonderd keurmerken voor voeding. Daarnaast maken steeds meer (samenwerkende) bedrijven een eigen logo, dat lijkt op een keurmerk. Dit heten bedrijfslogo’s of paraplu logo’s. Dat zijn dus geen keurmerken, maar lijken er wel erg op. Samenvattend: al die verschillende initiatieven maken het niet per se makkelijker.
Kritiek op keurmerken voor voeding
Er is ook kritiek op (sommige) keurmerken voor voeding. Tegenstanders vinden dat de organisaties van keurmerken niet genoeg doen en dat er ook aan producten met een keurmerk van alles kan schelen. Het klopt dat verandering langzaam gaat. De instanties achter keurmerken geven zelf ook toe dat ze helaas niet overal invloed op hebben. Soms worden ze bijvoorbeeld beperkt door wetten en regels van landen en regio’s. Maar ja, met helemaal niets doen komen we natuurlijk ook geen steek verder. Ook al is het dan nog niet allemaal perfect, we moeten toch ook blij zijn met de goede keurmerken. Ze hebben invloed en kunnen verduurzaming aantrekkelijk maken en druk uitoefenen op bedrijven en overheden. Daarnaast helpen die handige logo’s ons bij het maken van keuzes in de supermarkt. Ook al is misschien nog niet alles perfect, je kunt er wel vanuit gaan dat de fabrikanten achter de producten met een goed keurmerk zich inzetten voor verbetering van onze planeet. En dat is tenminste iets!
Onze favoriete topkeurmerken voor voeding
En dan sta je in de supermarkt met al die driehonderd keurmerken. Wat kies je dan? Gelukkig heeft Milieu Centraal een lijst opgesteld met twaalf topkeurmerken. Je vindt deze terug op keurmerkenwijzer.nl of je download de handige gratis app. De topkeurmerken uit deze lijst stellen de strengste eisen op gebied van duurzaamheid, werkomstandigheden, handel en dierenwelzijn. Daarnaast zijn deze keurmerken transparant in de eisen waaraan ze voldoen en ze geven makkelijke en goed vindbare informatie hierover. Ook moet de controle op de keurmerken betrouwbaar zijn, stelt Milieu Centraal. Kortom, zorg dat je deze twaalf kent, dan weet je dat je kiest voor producten die bewezen beter zijn voor mens, milieu en dieren.
We nemen ze met je door en vertellen je wat wij hierover hebben geleerd zodat je in de supermarkt deze plaatjes beter kunt duiden.
Biologische keurmerken voor voeding
Er zijn drie topkeurmerken voor biologische voeding: EKO, Europees biologisch en Demeter. EKO en Europees biologisch staan voor biologische producten. De eisen voor het keurmerk Europees biologisch liggen vast in Europese wetgeving. Het EKO keurmerk gaat qua eisen nog verder op het gebied van duurzaamheid. En daarnaast bestaat er dus het Demeter keurmerk voor producten afkomstig van biologisch dynamische landbouw. De biologisch dynamische landbouw stelt nog strengere regels voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen, mest, voer en dierenwelzijn. Voor biologische producten geldt een beperking voor gebruik van kunstmest, pesticiden en bestrijdingsmiddelen, een verbod op het gebruik van hormonen en beperking van het gebruik van antibiotica. Deze eisen maken dat deze producten vaak duurzamer zijn dan andere producten. Maar dat hoeft niet per se! Lastig hoor…
Niet biologisch en toch duurzaam
Zo is er voor biologische teelt vaak meer land nodig, het is kleinschaliger en daardoor minder efficiënt. Biologisch is dus zeker wel beter voor de natuur en de biodiversiteit, maar het zegt nog niets over de CO2-impact. Die kan namelijk best weleens hoger liggen dan bij niet-biologische landbouw. Daarnaast heb je, zeker in Nederland en Europa, duurzame boeren die niet biologisch zijn, maar wel heel milieubewust en efficiënt produceren met een lage CO2-impact. Of wat dacht je van boerenbedrijven die bijna, maar nog net geen biologisch keurmerk hebben. Kortom, biologisch is zeker een mooie duurzame keuze in de supermarkt, maar het is zeker niet de enige goede keuze. Wat we willen zeggen is dat het allemaal niet zo zwart-wit is.
Biologische groente en fruit in plastic
Om het nog even helemaal ingewikkeld te maken: in de meeste gevallen zitten biologische producten ook in (plastic) verpakt. Dat komt omdat het verplicht is om een duidelijk onderscheid te maken tussen niet-biologische en biologische producten. Dat onderscheid wordt dus vaak met de verpakking gemaakt. Laat je daarom niet afschrikken door die verpakking, die telt maar voor maximaal tien procent van de impact van het product. De echte klapper is het product zelf en hoe deze is geproduceerd. En vaak heeft een verpakking ook een aantal goede eigenschappen, het houdt eten langer vers waardoor verspilling voorkomen wordt.
Hoewel wij het toejuichen dat er steeds meer biologische boeren creatieve oplossingen verzinnen om plastic te vermijden (neem de pompoenen met een bio-brandmerk of courgettes en aubergines met een subtiel bio-bandje in plaats van in een grote plastic zak), is plasticvrij boodschappen doen niet altijd de beste raadgever. Iets in plastic kan heel goed een duurzamere keuze zijn dan iets dat onverpakt is of verpakt zit in papier.
Keurmerken voor vlees en ei
Bij thegreenlist.nl eten we graag vegetarisch en veganistisch, maar af en toe kunnen we ook best nog genieten van een goed stukje vlees, vis of zuivel. Ook bij vlees, vis, kaas en ei kun je kiezen voor topkeurmerken. Het Beter Leven keurmerk is ontwikkeld door de Dierenbescherming om dierenwelzijn in de vlees-, zuivel- en eierindustrie te bevorderen. Kies je voor 2 sterren dan kies je producten waaraan meer eisen zijn gesteld op gebied van dierenwelzijn. Per diersoort zijn er verschillen tussen de eisen die gesteld worden. Met een Beter Leven 3 sterren keurmerk kies je voor producten die voldoen aan dezelfde dierenwelzijn eisen als biologische of vergelijkbare producten. Je kiest dan voor een vlees of eieren waarbij echt meer oog is voor dierenwelzijn, en dat draagt bij aan een beter leven voor dieren.
Het Aquaculture Stewardship Council keurmerk vind je terug op vis, schaal- en schelpdieren en zeewier die gekweekt zijn met strenge eisen voor milieu en arbeid. De Marine Stewardship Council zie je op gevangen vis en schelpdieren en het is opgericht om overbevissing aan te pakken. Het keurmerk van MSC richt zich op duurzamer gevangen vis en betere werkomstandigheden. Zowel bij het ASC als het MSC keurmerk worden geen eisen gesteld op gebied van dierenwelzijn. Helaas is er geen topkeurmerk beschikbaar waarbij het welzijn van vissen en schelpdieren voorop staat.
Duurzaamheid en klimaat
Op dit moment is er maar één keurmerk wat zich specifiek richt op het klimaat; het Climate Neutral Certified keurmerk. Bedenker Climate Neutral Group helpt bedrijven om hun klimaatimpact in lijn te brengen met de eisen van het akkoord van Parijs. Dat betekent dat producenten met dit keurmerk streven naar netto nul uitstoot van broeikasgassen in 2050 om opwarming van de aarde te beperken tot minder dan 2°C en nog liever 1,5 graad. Het keurmerk stelt geen of weinig eisen op andere terreinen en we zien het helaas nog weinig in de supermarkt. We zouden het graag op meer producten zien. Het keurmerk On the way to PlanetProof is vooral een duurzaamheidskeurmerk met strenge eisen op gebied van milieu en duurzaamheid. Ook dierenwelzijn heeft aandacht, met eisen die verder gaan dan de gangbare praktijk.
Fairtrade
Het Fairtrade keurmerk richt zich op goede werkomstandigheden, leefbaar loon, scholing, en eerlijke handel in ontwikkelingslanden. En dat is belangrijk want veel boeren van bijvoorbeeld cacao, koffie of bananen krijgen geen leefbaar loon voor hun producten. Fairtrade garandeert dat boeren een minimum prijs krijgen voor hun producten. Daardoor kunnen ze hun gezinnen beter onderhouden, hun kinderen naar school sturen en investeren in verbetering van hun bedrijf. De milieu-eisen aan productie en producten van Fairtrade zijn minder streng dan die van andere topkeurmerken. Met het kopen van Fairtrade producten draag je wel bij aan eerlijker handel en prijzen. Meer over het Fairtrade keurmerk lees je in dit artikel.
Rainforest Alliance
Het Rainforest Alliance keurmerk met de kikker vind je op steeds meer producten in de supermarkt. Je vindt het terug op koffie, thee, chocolade en tropische vruchten. Het keurmerk hanteert de hoogste eisen op gebied van milieu en goede werkomstandigheden en handel. Onlangs is het keurmerk gefuseerd met UTZ om de krachten te bundelen. Je kunt het UTZ logo nog wel terugvinden op verpakkingen, maar je kunt ervan uitgaan dat dezelfde kwaliteitseisen van toepassing zijn.
Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO)
Het Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) keurmerk gaat over palmolie. Je vindt het daarom terug op een heel breed assortiment producten in de supermarkt, waar palmolie in verwerkt is. Om RPSO Certified te zijn moet minimaal 95 procent van de palmolie in een product geteeld zijn volgens de duurzaamheidseisen van het keurmerk en traceerbaar zijn. Naast RSPO Certified zijn er nog steeds varianten: Mixed en Credits. Hiervoor zijn andere eisen. RSPO stelt hoge eisen op gebied van milieu en werkomstandigheden. Er is veel te doen om het gebruik van palmolie in voedsel. Voor het verbouwen van palmolie wordt tropisch bos gekapt en de milieu- en arbeidsomstandigheden zijn vaak niet goed. Kiezen voor producten met een keurmerk voor palmolie kan dus het verschil maken. Want ook al lijkt voedsel met palmolie milieuonvriendelijk, er zijn helaas geen goede alternatieven voor palmolie. Andere oliën hebben een nog grotere milieu-impact als we ze op zo’n grote schaal zouden telen als palmolie. We zochten het al eerder voor je uit: palmolie – het is niet zo zwart-wit als je denkt
Kiezen voor gecertificeerde palmolie is niet ingewikkeld. In de Nederlandse voedingsmiddelenindustrie is 90% van de gebruikte palmolie RSPO-gecertificeerd.
Sustainable Rice Platform
Het laatste topkeurmerk is Sustainable Rice Platform. Dit keurmerk gaat over, je raadt het al, rijst. Er moet voldaan worden aan eisen op gebied van milieu bij het verbouwen van de rijst, zoals verbod op ontbossing, gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en monitoren van watergebruik. Daarnaast zijn er eisen op gebied van werkomstandigheden.
Keurmerken voor voeding: dit moet je erover weten!
Zag je door de keurmerkovervloed niet meer goed waar je uit moest kiezen? Hopelijk hebben we het wat makkelijker voor je gemaakt, want door te kiezen voor topkeurmerken maak je vaker een duurzamere, diervriendelijkere of eerlijkere keuze. Elk keurmerk heeft zijn eigen producten en zijn eigen aandachtspunten. Op de keurmerkenwijzer die ik eerder al tipte, kun je snel zien waar een keurmerk voor staat en waarop ze controleren. Kijk de volgende keer eens bij je eigen favoriete producten hoe dat zit en kijk of je wellicht kunt overstappen naar een alternatief met een topkeurmerk. Een keurmerk geeft een garantie dat er voldaan wordt aan eisen op gebied van dierenwelzijn, duurzaamheid en/of eerlijke werkomstandigheden en handel. Uiteindelijk kunnen we met kleine stapjes bijdragen aan de omslag naar een betere wereld.
Alle keurmerken, bedrijfslogo’s en paraplu logo’s vind je terug op de keurmerkenwijzer.nl van Milieu Centraal.
Meer duurzame tips van thegreenlist.nl
- Meer weten over de impact van plastic verpakkingen? Lees dan hier de waarheid over plastic verpakkingen.
- Op zoek naar fijne adresjes waar je duurzaam boodschappen kunt doen? Bekijk hier waar je moet zijn voor duurzame boodschappen.
- Op zoek naar duurzame pannen om in te koken? Lees hier waarom PFAS-vrije pannen beter zijn voor het milieu en je gezondheid.
Bronnen: Voedingscentrum: Is biologisch voedsel duurzamer?, EOS Is 100% bio wenselijk?, Milieu Centraal: vraag naar biologisch groeit langzaam, Klimaatgesprekken: Morgen begint nu. Photo credits: hoofdbeeld pindakaas, chocolade en supermarkt gang: Mascha Bongenaar, vrouw tijdens het boodschappen doen: Tara Clark (Unsplash), groenteschap supermarkt: Lumn (Pexels), druiventeelt: Math (Pexels), cacao vrucht: Pixabay (Pexels), rijst: Pierre Bamin (Unsplash).
