Na de appel is de banaan de meest gegeten fruitsoort van Nederland. Toch horen we ook regelmatig de vraag of banaan wel duurzaam is. Bananen komen natuurlijk van ver weg. Bovendien worden ze geteeld op eindeloze ‘monocultuur’ plantages waar weinig ruimte is voor biodiversiteit en er worden veel pesticiden gebruikt bij de teelt. Dus hoe milieuvriendelijk is die banaan op je fruitschaal nou eigenlijk? En hoe maak je de meest milieuvriendelijke keuze als je toch graag dit gele fruit eet? We gingen op onderzoek uit!
Welke banaan eten we eigenlijk?
Er zijn duizend verschillende bananensoorten. Wat? Zoveel? En al die soorten zijn niet allemaal geel en krom! Er zijn rode, groene en zelfs blauwe bananen! En er bestaan ook rechte en platte bananen. Maar commercieel wordt er maar een soort bananen op grote schaal geteeld. Welke banaan eten we eigenlijk? Dat is Cavendish banaan. Dit is de meest geteelde soort ter wereld. Als jij kromme gele bananen koopt in de winkel is het dus altijd een Cavendish. Dat is meteen het eerste probleem van de banaan. Door de monocultuur waarin deze fruitsoort geteeld wordt, is de soort heel kwetsbaar geworden voor ziekten. Je moet je voorstellen dat er aan de andere kant van de wereld eindeloze, monotone plantages bestaan die alleen maar bananen kweken. Dat is niet goed voor de biodiversiteit (de oorspronkelijke planten en dieren die in het gebied leven), maar het maakt de bananenplant ook kwetsbaar voor ziektes. En dat is real, want er ligt een gevaarlijke op de loer: de Panamaziekte.
De Panamaziekte tast de wortels van de bananenboom aan, waardoor de planten afsterven. Tot de jaren 1950 verbouwden boeren de Gros Michel banaan. Maar toen die soort werd geveld door de Panamaziekte, gingen telers massaal over op de Cavendish banaan, die toen nog immuun was. Helaas heeft de ziekte zich geëvolueerd en tast nu ook de Cavendish banaan aan. Is de bananenplantage besmet met de Panamaziekte, dan is het enige wat de boer kan doen de plantage in quarantaine plaatsen en ergens anders opnieuw beginnen. Naast de Panamaziekte bedreigt de bladschimmel Black Sigatoka, de Cavendish banaan. En daartegen helpt alleen veelvuldig sproeien met heel veel pesticiden. Niet echt een fraai verhaal dus!
Transport van bananen
Als het gaat over de duurzaamheid van onze voeding, wordt er vaak gevraagd naar de transportkilometers van het product. Als iets duizenden kilometers moet afleggen, voordat het op ons bord ligt, ‘dan kan het niet milieuvriendelijk zijn’. Een banaan is een tropisch product, dus de conclusie is dan vaak al snel getrokken. Toch blijkt die logica niet helemaal correct. Hoewel het vervoer van de bananen zeker de planeet belast, is de totale uitstoot per banaan erg laag. Dat komt omdat er in een vrachtschip enorm veel bananen passen: op één groot containerschip zouden wel 500 miljoen bananen passen. In de praktijk worden deze schepen met meerdere producten volgeladen en heus niet alleen maar bananen, maar je snapt het punt. Omgerekend passen er 29 bananen per Nederlander in één boot! Nu snap je vast dat de uitstoot per tros bananen best laag is. Sterker nog; als jij je boodschappen met de auto haalt, dan is de uitstoot van jouw laatste kilometers voor die bananen groter dan de hele tocht van duizenden kilometers daarvoor. Banaan heeft daardoor juist een lage voedselvoetafdruk. Dat een banaan een tropisch product van ver is en daarmee per definitie slecht is, klopt dus niet. Oké, maar is een banaan dan ook duurzaam? Nou nee, dat ook niet helemaal…
Wat is er mis met de teelt van bananen?
Zoals gezegd worden bananen geteeld op grote plantages, waar intensieve monocultuur plaatsvindt. Dat wil zeggen dat op die plantages nooit iets anders verbouwd wordt dan bananen. Misschien ken je het beeld wel van eeuwenoude regenwouden die hebben plaatsgemaakt voor eindeloze plantages waar alleen maar hetzelfde voedsel verbouwd wordt. Hierdoor sterven diersoorten uit, neemt de vruchtbaarheid van de bodem in rap tempo af en zijn er veel meststoffen nodig om bananen te blijven telen. Bovendien worden bananen, zoals hierboven al uitgelegd, veel bespoten met pesticiden om schimmels en ziekten te voorkomen. Die bestrijdingsmiddelen zijn niet bepaald gezond voor de bodem, de dieren en insecten die nog wel in het gebied voorkomen en de mensen die werken op de plantages en die rondom de bananenplantages leven. Bovendien werken plantagearbeiders lange, zware dagen voor lage lonen. Geen lekker idee dus als je een hap neemt van die fijne gele vrucht.
Hoe kies je milieuvriendelijke bananen?
Wat kun je doen om een betere keuze te maken? Gelukkig best wat! Er is de laatste jaren namelijk veel veranderd in de markt voor bananen. Tegenwoordig is al de helft van de bananen in de supermarkt voorzien van een (top)keurmerk. Voor bananen zijn er zelfs drie verschillende topkeurmerken: Rainforst Alliance, Fairtrade en biologisch. Rainforest Alliance biedt arbeiders een minimumloon en betere arbeidsvoorwaarden. Fairtrade geeft een minimumprijs aan bananenboeren en extra premies voor coöperaties. En kies je voor biologische bananen, dan weet je dat er geen kunstmatige pesticiden zijn gebruikt. Wil je een duurzame keuze maken? Dan is kiezen voor een gecertificeerde banaan dus een betere keuze dan een banaan zonder keurmerk. Wil je meer weten over keurmerken? We zochten het al eerder voor je uit in dit artikel.
Wat je ook doet: gooi bananen niet weg!
Wat kun je nog meer doen? Omdat het zoveel moeite heeft gekost om die banaan te laten groeien, plukken en vervoeren, is het extra belangrijk om geen bananen weg te gooien. Want als een banaan in de prullenbak belandt, is alle moeite voor niks geweest. Laat ‘m niet bruin worden en mocht-ie wel bruin zijn, check dan even dit artikel want wij hebben ook plenty ideeën wat je met die heerlijke overrijpe zoete bananen kunt doen. En wist je dat je ook een verschil kunt maken als je bananen koopt in de supermarkt? Want losse bananen blijven vaak op de fruitafdeling liggen. Mensen kopen schijnbaar liever een mooi trosje, en zo gooien supermarkten die weesbananen – zo noemen wij ze – aan het einde van de dag of week weg. Zonde natuurlijk! Kies daarom juist voor de losse bananen en voorkom daarmee verspilling. En liggen de bananen eenmaal thuis, berg ze voorzichtig op en leg ze dan niet op de fruitschaal samen met je appels en ander fruit. Op die manier rijpen bananen vaak te snel en worden ze te snel bruin. Ben je hongerig naar meer bewaartips voor fruit? Check dan dit fijne lijstje even, want ook dat hebben we voor je uitgezocht!
Bij thegreenlist.nl weten we wel raad met oude bananen! We kopen zoveel mogelijk weesbananen en maken er de heerlijkste recepten mee zoals dit bananenbrood.
Hoe duurzaam is een banaan op je fruitschaal?
De conclusie is dus dat er helaas veel mis is met die banaan op je fruitschaal. Hoewel de voedselvoetafdruk van een banaan klein is, worden er veel pesticiden gebruikt en worden deze kromme gele vruchten vaak geproduceerd onder slechte omstandigheden. Kiezen voor bananen met een keurmerk is daarom de meest milieuvriendelijke keuze. En natuurlijk probeer je thuis te voorkomen dat de banaan in de kliko gaat, maar eet je ‘m lekker op!
Meer duurzame tips van thegreenlist.nl
- Hoe duurzaam is jackfruit? Je leest het hier.
- En hoe duurzaam zijn avocado’s? Ook dat hebben we voor je uitgezocht.
- Is palmolie slecht? Het is niet zo zwart-wit als je denkt.
Bronnen: Curioctopus, Voedingscentrum, EOS wetenschap, Foodfootprint, Ourworldindata, MAX Vandaag, nu.nl, a.s.r., Bussink, M. (2015). Eten uit de buurt. Genoeg reeks. Photo credits: hoofdbeeld: Arina Krasnikova (Pexels) & Pixabay (Pexels) , trossen bananen: Kio (Pexels), staand beeld bananenplantagearbeider: Rahul (Pexels), liggend beeld bananenplantagearbeider: Vincent Tan (Pexels), weesbananen en bananenbrood: thegreenlist.nl.
