Dubrovnik, Riga en het Groot Barrièrerif: wat hebben deze locaties in overeenkomst? Het zijn allemaal Unesco Werelderfgoederen! En wist je dat we in Nederland maar liefst elf erfgoedlocaties hebben? Zelfs twaalf in het Koninkrijk der Nederlanden, want je kunt er één vinden op Curaçao. Het is helemaal niet nodig om de halve wereld af te reizen om prachtige plekken te bezoeken. In dit artikel neemt Lauri je mee op reis langs de elf Nederlandse Werelderfgoederen. Want wat zijn Werelderfgoederen precies? Hoe worden ze eigenlijk gekozen? En wat is de link met Unesco? We vertellen je graag alles over deze prachtige plekken dicht bij huis!
Hoe is het allemaal begonnen met de Werelderfgoederen?
In samenwerking met het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen en Unesco
Na de Eerste en Tweede Wereldoorlog lag een groot deel van Europa en de rest van de wereld in puin. Om nieuwe oorlogen te voorkomen en om de vrede te bewaren werd in 1945, als organisatie van de Verenigde Naties, Unesco opgericht. Dat staat voor United Nations Educations, Scientific and Cultural Organization. Het doel van deze organisatie is vrede en veiligheid voor alle mensen ter wereld door meer begrip te creëren tussen de verschillende culturen en volkeren. Cultureel of natuurlijk erfgoed speelt daarin een belangrijke, gemeenschappelijke rol.
Om de unieke, onvervangbare gebouwen en gebieden te beschermen, is in 1972 het Werelderfgoedverdrag van Unesco in werking getreden. Dit verdrag richt zich op de bescherming en het beheer van archeologische vindplaatsen, cultuurlandschappen, gebouwde monumenten, historische stadscentra en natuurgebieden van over de hele wereld. Als onderdeel hiervan werd de Werelderfgoedlijst opgesteld, hier werden in 1978 de eerste twaalf locaties aan toegevoegd. Ondertussen zijn we vele jaren verder en is de lijst langer en langer geworden. Met ook Nederlands Werelderfgoed!
Photo credits: Stichting Werelderfgoed Kinderdijk.
Hoe wordt iets een Werelderfgoed?
We kennen allemaal genoeg mooie plekken, maar wat zorgt er nu voor dat iets van erfgoed de stap naar Werelderfgoed maakt? Dat is een lange procedure, want het kan wel vijftien jaar duren. Allereerst is het essentieel dat een land het Unesco Werelderfgoedverdrag heeft ondertekend. Nederland deed dit in 1992. Vanaf dat moment mag een land een erfgoed (een gebied of een gebouw) nomineren voor de titel Werelderfgoed. Dit gaat in overleg, want eerst wordt er door een speciale commissie in het land goed onderzocht welk erfgoed in aanmerking kan komen voor deze prestigieuze titel. Hierbij is het belangrijk dat het erfgoed uniek en onvervangbaar in de wereld is en dat het op de juiste manier beheerd en beschermd wordt. Vervolgens wordt een lijst gemaakt met potentieel Werelderfgoed, voor Nederland kun je die hier vinden.
En dan ben je nog niet klaar, er wordt begonnen met het opstellen van een speciaal nominatiedossier. Want wat maakt dit erfgoed zo uniek? Waarom verdient het de titel Werelderfgoed? Zodra het dossier compleet is, wordt het door de verantwoordelijke minister van het land naar het hoofdkantoor van Unesco in Parijs gebracht. Hier gaan vervolgens experts aan de slag: zij bekijken het dossier en bezoeken het erfgoed zelf om te controleren of het voldoet aan alle eisen. Dit proces kan jaren in beslag nemen en leiden tot drie resultaten: een afwijzing (helaas, geen Werelderfgoed), een verzoek om aanpassing (er ontbreken bijvoorbeeld dingen in het dossier) of, en dat is natuurlijk de beste uitslag, inschrijving als Werelderfgoed!
Op de Werelderfgoedlijst van Unesco kun je drie verschillende typen erfgoed vinden: cultureel, natuurlijk of gemengd erfgoed. Daarmee wordt bedoeld dat de site zowel cultureel als natuurlijk erfgoed vertegenwoordigd. Sommige Werelderfgoederen zijn grensoverschrijdend. Ze liggen in verschillende landen, zoals bijvoorbeeld een van de Nederlandse Werelderfgoederen: de Koloniën van Weldadigheid, dat ook deels in België ligt. Tot slot krijgt Werelderfgoed dat bedreigt wordt de status van Werelderfgoed te verliezen extra veel aandacht tijdens de jaarlijkse internationale Werelderfgoedvergaderingen. Zij kunnen worden bedreigd doordat de unieke, onvervangbare kenmerken van het erfgoed, bijvoorbeeld door klimaatverandering of geweld, verloren kunnen gaan. Denk hierbij aan het tropisch regenwoud van Sumatra of de ruïnes van Palmyra in Syrië.
Even kennismaken met de Nederlandse Werelderfgoederen
Nu je wat meer weet over de oorsprong van de Unesco Werelderfgoederen, wat de selectiecriteria zijn en waar deze erfgoederen liggen, is het weer tijd om terug naar huis te keren. Want jij bent ondertussen vast benieuwd naar de Nederlandse Werelderfgoederen! Al deze unieke plekken vertellen een bijzonder verhaal over onze natuur of geschiedenis (cultuur).
Droogmakerij de Beemster en het Woudagemaal gefotografeerd door Sjoerd Bracke & Cuno de Bruin.
De Waddenzee, ons enige natuurlijke Werelderfgoed
Het enige natuurlijke Nederlandse Werelderfgoed is uiteraard de Waddenzee! Dit blijft toch wel een van de mooiste en uniekste plekken in Nederland. Mocht je de Waddenzee nog nooit bezocht hebben, dan raad ik je aan snel een bezoekje te brengen aan een van onze prachtige Waddeneilanden. Aan dit unieke gebied hebben we een apart artikel gewijd.
De Nederlandse strijd tegen het water
Het allereerste Nederlandse culturele Werelderfgoed was Schokland. Sinds 1995 maakt dit ingepolderde gebied trots deel uit van deze mooie lijst. Op Schokland kun je nog steeds unieke sporen vinden van menselijke bewoning, die wel teruggaan tot de prehistorie. Deze sporen symboliseren de eeuwenoude strijd van de Nederlandse bevolking tegen het water. Daar passen de Hollandse Waterlinies en het Molencomplex Kinderdijk-Elshout, waar je de beroemde Kinderdijkse molens vindt, mooi bij. En, om nog even in het thema water te blijven, hier sluiten het Ir. D.F. Woudagemaal in Friesland en de Droogmakerij de Beemster, in Noord-Holland, ook goed bij aan. Stuk voor stuk unieke plekken die ons meer vertellen over de eeuwige strijd tegen het stijgende water. Wat natuurlijk tegenwoordig nog steeds erg actueel is.
Vervolgens bestaat er ook heel ander Nederlands Werelderfgoed. Wat dacht je van het Rietveld Schröderhuis in Utrecht en de Van Nellefabriek in Rotterdam? Beide mooie plekken om eens te bezoeken en je te verwonderen over de unieke architectuur. Uiteraard mag de Grachtengordel van Amsterdam op dit lijstje niet ontbreken, maar daar ben je vast al weleens geweest. Toch?
Twee Nederlandse Werelderfgoederen: de Waddenzee door Sjoerd Bracke & Cuno de Bruin en de Van Nelle Fabriek gefotografeerd door Iris van den Broek.
Meer leren over de Nederlandse geschiedenis en onze Werelderfgoederen
De meest recente Werelderfgoederen zijn de Koloniën van Weldadigheid en de Neder-Germaanse Limes. Waar de Neder-Germaanse Limes ons meer leren over de geschiedenis van de Romeinen in Nederland, zijn de Koloniën van Weldadigheid verbonden aan een wat meer recente tijd. Deze koloniën werden begin negentiende eeuw opgezet als sociaal experiment om de armoede in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden tegen te gaan. Niet de fraaiste geschiedenis, maar wel belangrijk om hier meer over te leren. Bezoek daarom vooral een van de drie musea (zowel in Drenthe als in België) die je hier meer over kunnen vertellen.
Tot slot wil ik Willemstad op Curaçao natuurlijk niet overslaan. Geen plek om in een weekendje te bezoeken, maar mocht je een keertje die kant op gaan voor een lange vakantie: bewonder dan vooral alle prachtig gekleurde huizen in deze havenstad. In Willemstad kun je verschillende historische wijken vinden met invloeden uit Nederland, Portugal en Spanje.
Nu ben ik wel benieuwd: welke van deze Nederlandse Werelderfgoederen ga jij als eerste bezoeken? Woon je misschien bij eentje in de buurt? Of heb je ze alle elf al bezocht? De Werelderfgoederen laten zien dat Nederland zoveel te bieden heeft als vakantieland, als citytrip-bestemming en voor een dagje weg. Een bezoekje aan een Nederlands Werelderfgoed is absoluut de moeite waard!
Meer duurzame tips van thegreenlist.nl
- Bekijk ook: Neder-Germaanse Limes en twee andere Werelderfgoederen die bijna niemand nog kent.
- Bekijk ook: op pad langs de Hollandse waterlinies.
- Bekijk ook: weekendtrip tip: 24 hours in Dordrecht en Kinderdijk.
- Bekijk ook: de unieke schoonheid van de Nederlandse wadden.
- Bekijk ook: citytrip Breda: zien en doen in deze prachtige duurzame stad!
Bronnen: UNESCO Werelderfgoed in Nederland, UNESCO Dossier Werelderfgoed, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, UNESCO Werelderfgoedkaart. Photo credits: Jelle Verhoeks (hoofdbeeld), Stichting Werelderfgoed Kinderdijk, Sjoerd Bracke & Cuno de Bruin, Iris van den Broek.
