Minder bijen, vlinders en andere insecten: het is je vast niet ontgaan dat afname van de biodiversiteit een groot probleem is. Nette, aangeharkte en betegelde tuinen leveren daaraan bepaald geen bijdrage, maar wat kun je wel doen? Vlinderman Nicky Castricum weet er alles van en deelt tips hoe jij de vlinders en bijen kunt helpen.
Verlies biodiversiteit: het gaat niet goed met vlinders in Nederland
Insecten en andere diersoorten verdwijnen in een steeds hoger tempo. Door vervuiling, pesticiden en de monocultuur in de landbouwsector zijn de leefomstandigheden van vlinders, bijen en andere beestjes verre van optimaal. Tel daarbij nog op dat wij Nederlanders van nette, aangeharkte tuintjes houden met het liefst allemaal exotische planten waarin eigenlijk geen plek meer is voor bestuivers. Midden in Amsterdam-Noord ligt het vlinderparadijs ‘Mot in Mokum’ van Nicky Castricum. Daar gonst het wel van de vliegende beesten. Zijn missie? Mensen helpen om tuinen echt vlindervriendelijk te maken en zo bij te dragen aan de toename van de soortenrijkdom.
Waarom is verlies van insectensoorten en afname van diversiteit aan planten nou eigenlijk zo’n probleem?
‘Zonder insecten kunnen wij ook niet bestaan. Sowieso kan de klimaatproblematiek niet opgelost worden door het verlies van biodiversiteit niet aan te pakken. Mensen hebben zich voor zo’n groot deel onafhankelijk gemaakt van de natuur, dat we niet eens goed doorhebben hoe afhankelijk we zijn van biodiversiteit. Dieren en planten leven in een web van relaties met elkaar. Vallen soorten weg, storten ecosystemen uiteindelijk in. Insecten hebben cruciale rollen waar de rest van dat web op steunt. We hebben ze nodig voor bestuiving maar als basis van onze natuur.
Mocht je dit allemaal onafhankelijk van insecten willen doen, dus met de hand of drones, dat is dat een heel gedoe. Er is eens uitgerekend wat het zou kosten en het kwam erop neer dat het onbetaalbaar is. Los daarvan moet je toch niet willen dat er geen beestjes meer rondvliegen?’
Bedoel je dat mensen best gelukkig worden van fladderende vlinders en zoemende bijen?
‘Ik merk wel dat mensen er blij van worden ja, als ze een levendige natuur om zich heen hebben. Ze gaan niet voor niets graag planten kopen om iets bij te dragen aan de natuur. Wie meer oog heeft voor insecten en wat er in zijn tuin leeft, ontdekt dat het een heel wonderlijke wereld is.’
En steeds meer tuincentra hebben tegenwoordig van die tafels met planten die goed zijn voor de bijen en vlinders toch?
‘Nou ja, dat is wel een beetje een heikel punt, want veel van die planten dragen helemaal niets bij of hebben juist een averechts effect. Ze hebben dan wel bloemen waar insecten in eerste instantie op af komen, maar zijn vaak niet inheems, gecultiveerd en bespoten. Met planten die niet van nature hier voorkomen, kunnen de insecten helaas weinig. Hun roltongen zijn afgestemd op inheemse soorten. Tuincentra hebben wel alle mogelijkheid om planten naar voren te schuiven voor meer biodiversiteit, maar missen absoluut de expertise. En de juiste planten in de tuin maken al een groot verschil.’
Dus veel bloemen in de tuin is geen garantie voor veel vlinders en andere insecten?
‘Het lastige is dat veel planten gecultiveerd zijn: ze zijn zo aangepast dat ze perfect zijn voor mensen. Dus veel en grote bloemen, geen onhandige vruchtjes meer die eraf vallen. Alleen weten de insecten er geen raad mee. Soms kunnen ze niet eens in de bloem komen om de nectar te bemachtigen en dan kunnen ze zichzelf niet voeden. En van bespoten planten, kunnen ze gewoon doodgaan. Dat is erg jammer, want mensen willen die planten juist om vlinders en bijen te helpen!’
Als we dan die zogenoemde vlindervriendelijke planten moeten vermijden, hoe kunnen we dan wel zelf bijdragen aan de biodiversiteit?
‘Er valt de meeste winst te halen door planten in de tuin of op het balkon te zetten die in het voorjaar of najaar nectar geven. Zo kun je vlinders meteen een goede start geven of juist een boost net voor de winter ingaat. Loop eens een rondje door je wijk of door de omgeving en kijk wat er groeit en waar je vlinders, bijen en rupsen op ziet. Je kunt dan maanden erna de zaadjes verzamelen en in de tuin strooien. Ook zijn er tegenwoordig best wat initiatieven, zoals mijn vlindertuin, andere biodiversiteitsprojecten waar je langs kunt gaan en biologische kwekers. Vraag daar eens wat je neer kunt zetten.
Kijk daar hebben tuinbezitters iets aan. Meer tips?
Ook niet onbelangrijk: beschouw plantjes die vanzelf opkomen niet als onkruid. Inheemse soorten als judaspenning, gele dovenetel, hondsdraf en paardenbloemen komen gewoon vanzelf op en zijn heel goed. Het enige wat je moet doen is ze vooral niet weghalen. Heb je gras? Maai dan zo laat mogelijk in het voorjaar, nadat de paardenbloemen en andere vroege bloeiers uitgebloeid zijn. Het beste is om van het vroege voorjaar tot het late najaar bloemen en planten te hebben die beurtelings bloeien. Dat noemen we een bijenboog. Weet je niet goed welke soorten je moet hebben? Vraag rond bij andere mensen in je omgeving op welke planten ze veel insecten zien en kijk ook eens online; ik heb bijvoorbeeld een lijst gemaakt met allerlei plantensoorten die bijdragen aan de biodiversiteit.’
We hebben ook begrepen dat het winterklaar maken van je tuin of balkon helemaal niet nodig is. Dat zou heel goed nieuws zijn voor de luie tuiniers. Klopt dat?
‘Ja! Aanharken, schoffelen: het is allemaal niet nodig. Vlinders, rupsen en alle andere insecten overleven juist in de strooisellaag van blad en afgestorven planten. Lekker laten staan en liggen dus. Een tuin waarbij je zwarte aarde ziet, is helemaal niet goed voor de beesten, dus zorg voor een onderlaag waar van alles groeit en laat in de winter de boel lekker liggen. Ook oude takken, stapeltjes hout, het draagt allemaal bij aan het overwinteren. Veel vliegverkeer in de tuin betekent dat je goed bezig bent. In tuinen waar rupsen lekker aan blaadjes knagen, veel vogels komen en overal om je heen gezoem klinkt, gaat het goed. Ook op balkons en in de openbare ruimte kan veel te halen zijn voor insecten, mits er maar de goede planten staan en de bodem op de juiste manier gebruikt wordt.’
In jouw vlindertuinen Mot in Mokum is vast veel vliegverkeer?
‘Dat is er! En maar beter ook. De tuin is er om zichzelf te bewijzen, alles wat vlinders nodig hebben staat er: de waardplanten, drachtplanten, verstopplekken en overwinterplekken in verschillende biotopen. En anders dan het bekende beeld van een vlindertuin, is deze dus gewoon open en niet in een kas. Als ik vlinders mis in de tuin moet ik mijn maaibeleid corrigeren of mist er bijvoorbeeld een waardplant. Zo houd ik mezelf altijd scherp. Het is dus een soort demonstratie-tuin, waar ik zelf ook veel leer over de effecten van ecologisch beheer en welke dingen wel of niet werken. Van de 52 soorten dagvlinders heb ik er 22 gezien in de tuin, dat is een prima score.’
Nachtvlindertocht met Nicky in Mot in Mokum.
Kunnen gemeenten ook nog wat bijdragen op het gebied van biodiversiteit vind je?
‘Zeker! Naar mijn idee hoeven initiatieven zoals die van mij niet bestaan als gemeenten en overheden hun verantwoordelijkheid namen in het creëren van een gezonde leefomgeving waarbij er een balans tussen natuur en mens is. Maar ook zij kunnen grote stappen maken met het beheerde groen: vanaf nu enkel inheems aanplanten, gevarieerd en onbespoten. Bermen maar ook parken kunnen ecologisch en gefaseerd gemaaid worden. De schoffeldienst mag met pensioen. Dat alles zou al een gigantisch verschil maken!’
Kom ook naar vlindertuin Mot in Mokum
Wil je inspiratie opdoen in vlindertuin Mot in Mokum? Dat kan: je kunt er wandelen, vragen stellen, cursussen volgen en zelfs overnachten. Nicky, die uit een grote liefde voor de natuur Mot in Mokum heeft opgezet, zal met veel plezier zijn kennis delen.
Saskia, oprichter van thegreenlist.nl, is in september bij de vlinderuitzwaai geweest (zie foto’s). Dit was niet in de vlindertuin, maar op een stukje braakliggend grond in Amsterdam-Noord wat Nicky probeert te herstellen voor de vlinders. Volg het Instagramkanaal van Mot in Mokum om op de hoogte te blijven van dit soort evenementen.
Kun je wel wat hulp gebruiken bij het spotten van vlinders? Greetje blogt over natuurlijk tuinieren en helpt je op weg met haar blogpost over vlinders die zij in haar tuin heeft gespot.
De vlinderuitzwaai in Amsterdam-Noord.
Ken jij een duurzame doener die een podium verdient?
Ben jij of ken je iemand die ook op inspirerende wijze bezig is met een vorm van duurzaam leven? En vind je dat hij/zij ook een podium verdient op thegreenlist.nl? Stuur gerust een e-mail!
Meer groene tips van thegreenlist.nl
- Bekijk ook: wat is er mis met potgrond en hoe kun je dat duurzaam vervangen?
- Bekijk ook: help de natuur, koop gifvrije planten!
- Bekijk ook: zo zorg je voor meer water in de tuin en help je de dieren.
Photo credits: Mot in Mokum & thegreenlist.nl.
