Hoe vaak in je leven ben je wel niet naar het tuincentrum gereden voor een zak met potgrond? In Nederland bevat het meerendeel van de potgrond turf. Dat is helemaal niet goed voor je tuin en is ook nog eens funest voor het klimaat! Terwijl je dus dacht lekker duurzaam en milieuvriendelijk bezig te zijn met je plantjes en je handen in aarde, was er eigenlijk een heleboel mis. Wat is er mis met potgrond en wat zijn dan wel goede alternatieven?
Duurzaam tuinieren zonder turf
In de meeste potgrond zit dus turf. Turf is afkomstig uit drooggelegde veengebieden en juist het winnen van turf is funest voor het klimaat. Veenmoerrassen moet je vergelijken met het regenwoud. Er zit ook ontzettend veel CO2 in opgeslagen, bij het vernietigen ervan komt dat allemaal vrij. Omdat de veengebieden in Nederland zijn beschermd, importeren we het uit andere landen en hierdoor kleven er ook nog aanzienlijk wat verborgen kilometers aan onze potgrond.
Wat is er mis met potgrond?
Gecomposteerde planten en mossen, afkomstig uit veengebieden, zorgen wereldwijd voor een aanzienlijke opslag van broeikasgassen. Om turf te winnen, wordt veengebied vernietigd en dit veroorzaakt vijf tot zeven procent van de CO2-uitstoot. Dat is maar liefst twee keer meer dan al het mondiale vliegverkeer! In de veengronden ligt 44 procent van alle koolstof opgeslagen (dat is meer dan in alle bossen). Wanneer het veenmoeras doodgaat door afgraving, komt de opgeslagen koolstof vrij. Dit draagt bij aan de opwarming van de aarde.
Nederland is de grootste gebruiker van turf in Europa. We importeren jaarlijks 4,7 miljoen kuub turf uit andere landen (met het vervoer wordt ook nog eens het milieu belast). In Nederland wordt er geen veengebied meer afgegraven, omdat dit beschermd is. Die enorme hoeveelheid geïmporteerde turf is vooral het gevolg van het feit dat Nederland de grootste tuinbouwsector ter wereld heeft, tachtig procent van het turf komt voor hun rekening.
Amanda van De groene Weelde
Veengebieden beslaan slechts drie procent van het land op de wereld, maar ze slaan twee keer zoveel koolstof op als alle bossen op aarde samen!
Wat zijn veengebieden nu eigenlijk en waarom zijn ze belangrijk?
De term ‘veengebied’ verwijst naar de veengrond en de aan het oppervlak groeiende wetlandhabitats. Veengebieden zijn een soort wetland die van cruciaal belang zijn voor een aantal zaken:
- Het voorkomen en verzachten van de effecten van klimaatverandering. In veengebieden vertragen het hele jaar door waterrijke omstandigheden de afbraak van planten, in die mate dat dode planten zich ophopen om turf te vormen. Dit slaat de koolstof op die de planten uit de atmosfeer hebben opgenomen in veengronden, wat zorgt voor een netto-verkoelend effect en helpt de klimaatcrisis te verzachten.
- Het behoud van de biodiversiteit. (Zo wordt de afname van de Borneose orang-oetanpopulatie met 60% binnen 60 jaar grotendeels toegeschreven aan het verlies van veenmoerashabitat. De soort staat nu als ernstig bedreigd op de IUCN Red List of Threatened Species™.).
- Het minimaliseren van overstromingsrisico ‘s. Door het reguleren van waterstromen, het minimaliseren van het risico op overstromingen en droogte en het voorkomen van binnendringen van zeewater.
- Het behouden van de luchtkwaliteit doordat natte veengebieden de omgevingstemperatuur verlagen in de omliggende gebieden, ze bieden beschutting tegen extreme hitte en hebben minder kans om te verbranden tijdens bosbranden.
- Het waarborgen van veilig drinkwater. (Het droogleggen van veengebieden vermindert de kwaliteit van het drinkwater omdat het water vervuild raakt met organische koolstof en verontreinigende stoffen die van oudsher in het veen zijn opgenomen.)
Veengebieden zijn belangrijk voor de wereldwijde inspanningen om klimaatverandering tegen te gaan en andere duurzame ontwikkelingsdoelen te bereiken. Hun bescherming en herstel zijn van vitaal belang in de overgang naar een koolstofvrije samenleving.
Hoe wordt turf eigenlijk gewonnen?
Een paar jaar voordat de graafmachines komen, wordt het veenmoeras drooggelegd. Wanneer het turf is afgegraven, laten ze het vaak weer onder water lopen. Het moeras is dan totaal vernield. De veengronden bestaan al vanaf de laatste IJstijd (tienduizend jaar geleden), en groeien maar heel langzaam (één meter per duizend jaar).
Duurzaam tuinieren: wat kun jij doen?
Microbioloog Karin Bodewits stelt dat planten geen turf nodig hebben. Het is voor de consumentenmarkt eigenlijk helemaal geen geschikt product. Het is zuur (wat voor veel planten slecht is) en er zit geen leven in. Bovendien zijn na drie maanden de toegevoegde voedingsstoffen al op. Gebruik voor tuin- en kamerplanten daarom gewoon turfvrije aarde. Een uitstekend, en vooral ook duurzaam alternatief.
Mijn tip voor mensen die duurzamer willen tuinieren: Kijk eens met een kritische blik naar de zak potgrond en laat deze liggen wanneer er turf in zit. Want zolang het verkocht wordt, zal het gemaakt worden.
Saskia van thegreenlist.nl met wormen compost van de Wormerij in Delft.
Groene tuintips: duurzame alternatieven voor potgrond
- Voorbeelden van potgrond zonder turf: Bio-kultura, ecotuintje, organic nutrition centre, fertila biologische potgrond, Sybotanica.
- Er zijn ook turfvrije opties op basis van kokosvezel, houtsnippers of Italiaans rijstkaf. Kokosvezel moet getransporteerd worden vanaf de andere kant van de wereld en voor houtsnippers worden bomen gekapt.
- Een beter alternatief is het gebruik van bladaarde (bestaat uit verteerde humeuze gecomposteerde bladeren).
- Behalve in potgrond zit turf ook in de kweekbakjes van onder andere de Moestuinmaatjes van Albert Heijn. Ook zit er in compost vaak turf, compost kun je heel makkelijk zelf maken (composthoop, wormenhotel, Bokashi emmer).
- Als we geen turf meer gebruiken voor tuinieren en andere doeleinden, kunnen we een enorme bijdrage leveren aan de bestrijding van de klimaatcrisis.
- Als potgrond niet als turfvrij wordt bestempeld, is het hoofdbestanddeel waarschijnlijk turf. Ook als het biologische potgrond is betekent dit absoluut niet dat er geen turf in zit!
- Vraag jouw plaatselijke tuincentrum of zij turfvrije producten in hun schappen willen leggen. Je kunt een groot verschil maken!
- Ga zelf aan de slag met composteren! Laat je eigen GFT-afval laat rotten in de tuin, bijvoorbeeld in een houten krat of plastic compostvat (gewoon op een berg in de hoek van je tuin kan trouwens ook). Elke keer als je wat afval hebt, gooi je er iets op en eens in de zes weken gooi je de boel om. Na zo’n negen maanden heb je een prachtige turfvrije bodemverbeteraar. Eigen compost heet niet voor niks ‘het zwarte goud’.
Wat kun je in jouw tuin doen om meer koolstof vast te houden?
- Produceer zo veel mogelijk organische stof (compost, mulch), voeg dit toe aan de planten/bomen. Je zal zien dat de bodem verbetert en dat de planten/bomen sneller groeien en beter koolstof op slaan.
- Plant bomen (elk jaar dat hij groeit slaat hij koolstof op, in een volgroeide eik zit maar liefst acht ton koolstof).
- Hoe meer vegetatie, hoe maar koolstof je opslaat, dus tegels er uit en groen er in!
Waarom gaat dit onderwerp je aan het hart?
De bescherming van het veenmoeras kan wel eens de effectiefste manier zijn om de klimaatverandering tegen te gaan. Heel veel mensen hebben hier geen weet van en daarom hoop ik dat er meer bekendheid voor komt. Idealiter komt dit op de politieke agenda en komt er een verbod op turf. Alle kleine beetjes helpen en ik denk dat dit een van de makkelijkste dingen is om aan te passen met een groots effect. Het is onnodig om turf te gebruiken in je tuin en het veroorzaakt veel ellende, dus laten we er mee stoppen!
Meer duurzame tuintips van thegreenlist.nl
- Bekijk ook: Vlinderman Nicky deelt tips hoe je goed voor de vlinders kunt zorgen.
- Bekijk ook: Bekijk ook: Help de natuur, koop gifvrije planten!
- Bekijk ook: Mulchen voor beginners: wat is het en wat zijn de voordelen?
- Bekijk ook: Wat zijn inheemse planten en waarom zijn ze belangrijk?
Bronnen: IUCN, Trouw , Parool, www.turfvrij.nl, Dave Goulson – de tuinjungle
Photo credit hoofdbeeld Sippakorn Yamkasikorn (Pexels).
