Drie, twee, één… Happy New Year! Drie smakkerds en een innige knuffel. Een oliebol in je ene hand en een glas champagne in de andere, snel nog even wat nieuwjaarsgroeten appen naar familie en dan snel jas aan en naar buiten om naar het vuurwerk te kijken. Heel Nederland lijkt elk jaar op oudejaarsavond ongeveer hetzelfde draaiboek af te werken. Maar al dat vuurwerk is natuurlijk niet goed voor het milieu en de dieren worden er ook onrustig en angstig van. Hoe erg is het allemaal en zijn er manieren om nog wél van deze traditie te genieten. We zochten het uit!
Vuurwerk: prachtig schouwspel of milieuprobleem?
Vuurwerk heeft, met zijn kleurrijke explosies, een magische aantrekkingskracht op veel mensen. Maar de laatste jaren is het afsteken van vuurwerk ook steeds vaker onderwerp van discussie. Sommige gemeenten hebben al een geheel vuurwerkverbod en sommige steden flirten met het idee. Er gaan zelfs stemmen op voor een landelijk vuurwerkverbod. Artsen die weleens een dienst op de spoedeisende hulp hebben meegemaakt op oudejaarsavond zouden niets liever willen dan een algeheel verbod. Zoveel onnodige ongevallen en vaak ook nog bij hele jonge mensen… Ondanks steeds meer verzet, is vuurwerk er voorlopig nog. Dus leek het ons interessant om eens wat meer te weten te komen erover, want het is ook een groot milieuprobleem. En hoewel daar gelukkig steeds meer aandacht voor komt, blijft dat toch nog wat onderbelicht in de media. Maar hoe zit het precies?
Groot probleem: luchtvervuiling door vuurwerk
Als je aan de negatieve kanten van vuurwerk denkt, dan denk je vast als eerste aan ongelukken met (illegaal) vuurwerk, angstige huisdieren en al dat afval dat op nieuwjaarsdag opgeruimd moet worden. Maar wist je dat vuurwerk ook een belangrijke bron is van luchtvervuiling? Best logisch eigenlijk, maar het is niet het eerste wat je over vuurwerk hoort als het slecht in het nieuws is. Tijdens een vuurwerkshow of het afsteken van ‘gewoon’ consumentenvuurwerk worden schadelijke stoffen de lucht in geslingerd, waaronder fijnstof, zwaveldioxide en stikstofoxiden. Deze stoffen zorgen onder andere voor de knallen, maar ze verslechteren ook de luchtkwaliteit en belasten het milieu. Niet voor niks kunnen mensen met COPD en andere longaandoeningen rond de jaarwisseling veel last krijgen van hun gezondheid. Maar ook voor gezonde mensen is het inademen van deze stoffen niet goed.
Eng idee: restanten van zware metalen
Als we dan nog even wat dieper in de vuurpijl of de sierpot kijken, dan ontdekken we dat er voor siervuurwerk ook zware metalen worden gebruikt. Zonder die metalen geen prachtige flitsen en fonteinen. Je raadt het al… Deze zwarte metalen, zoals koper, barium, strontium en lood, komen na de explosie als restanten op de grond terecht. Die stoffen verontreinigen vervolgens het bodem- en watersysteem. En dat is weer schadelijk voor planten, dieren en de ecosystemen waarin ze (correctie: we) leven. Dat vinden wij best een heftig inzicht als je je bedenkt hoeveel vuurwerk er af wordt geschoten. Zo kopte NRC dat we in 2022 voor een recordomzet aan vuurwerk hebben gekocht rondom de jaarwisseling: zo’n 110 miljoen euro gaven we er aan uit. Maar er is meer!
Onzichtbaar maar waar: vuurwerkafval vervuilt de bodem
Helaas zijn veel mensen niet vooruit te branden (leuke woordspeling) als het om het opruimen van hun vuurwerk gaat. Wellicht is het je ook weleens opgevallen hoeveel zooi er op nieuwjaarsdag op straat ligt. Ga maar eens afval rapen, dan zul je het zien: (on)ontplofte vuurwerk cilinders, uitgebluste pijltjes, resten van knalerwten, aansteeklontjes, gedoofde sterretjes, sigarettenpeuken, verdwaalde blikjes bier en nog veel meer zooi die je herinneren aan een goede fuif. Wij houden bij thegreenlist.nl ook van goede feestjes, maar niet van afval in de natuur. Helaas denkt niet iedereen daar zo over en hierdoor zijn mannen en vrouwen van de gemeentes dagen bezig om al het vuurwerkafval op te ruimen en soms kom je nog maanden later piepkleine restjes tegen. Ondanks deze goede inspanningen is er dan vaak al heel wat kwaad geschied. Want wat je niet met het blote oog kunt zien, is dat stoffen uit deze vuurwerkresten vrij vlot in de bodem, en hierdoor dus in het grond- en oppervlaktewater, doordringen. Dit gaat nog sneller als het regent of vochtig is, wat niet ondenkbaar is gezien het fijne weer in die periode…
Geluidsoverlast en stress voor dieren
Naast de vervuiling van de natuur hebben ook dieren last van vuurwerk. De luide knallen van het vuurwerk kunnen leiden tot stress en angst bij zowel huisdieren als wilde dieren. Vogels, zoogdieren en huisdieren worden vaak verstoord en kunnen in paniek raken en in de problemen komen. Hoe sneu is dat voor alle honden, konijnen en katten van Nederland?! Huisdierenbaasjes krijgen van de Dierenbescherming zelfs de tip om gordijnen te sluiten, het licht aan te doen en de radio of tv aan, zodat het geluid van vuurwerk minder opvalt. Maar honden en andere huisdieren kunnen zelfs maanden later nog last hebben van de stress en angst door vuurwerk. Daar is weinig lol aan!
Bestaat er zoiets als duurzaam vuurwerk?
Oké, vuurwerk is dus heel erg schadelijk. Maar bestaat er iets waardoor je nog wel kunt genieten van het afsteken van- of kijken naar vuurwerk zonder al die schade? Of in ieder geval: met minder schade zou al een hele stap zijn. We hebben een paar ideeën opgedaan. Om je verwachtingen te managen: dé milieuvriendelijke oplossing bestaat niet. Nou, dat is niet helemaal waar trouwens. Een vuurwerkshow op tv kijken is best een duurzame keuze, maar probeer daar een vuurwerkliefhebber maar eens van te overtuigen…
1. Stil(ler) vuurwerk
Kun je je honger naar vuurwerk afsteken niet bedwingen? Kies dan voor stil(ler) vuurwerk, dat veroorzaakt minder geluidsoverlast. Daar doe je de dieren een plezier mee. Dit is consumentenvuurwerk dat je overal kunt kopen, ook wel bekend als kindervuurwerk (categorie F1). Denk aan knalerwten, kleine fonteintjes en bloemen.
2. Samen vuurwerk afsteken
Wil je er toch echt een showtje van maken, organiseer dan samen met de buurt een vuurwerkshow. Zo steek je samen minder af en omdat je het samen op één plek doet, scheelt dat ook weer iets voor het milieu. In ieder geval scheelt het ook héél veel voor de portemonnee. Heb je geen buren of zijn je buren geen feestmateriaal, check dan even of er bij jou in de buurt een vuurwerkshow wordt georganiseerd (door een gemeente).
3. De zero waste nieuwjaarsborrel
We weten natuurlijk allang dat het niet helpt om tegen fanatieke vuurwerkliefhebbers te zeggen dat ze geen vuurwerk mogen afsteken. ‘Heb je zo’n groen gekkie weer’, denken ze dan vast. Dus hebben wij een geweldig idee: de zero waste nieuwjaarsborrel. Onder het genot van een glas bubbels samen de laatste oliebollen eten en vuurwerkafval opruimen! Daarmee helpen we de natuur, het is goed voor de saamhorigheid en je voorkomt dat kinderen gaan klooien met het vuurwerkafval op straat. Wij vinden dit persoonlijk echt een topplan.
Wellicht ten overvloede: maar er gelden in Nederland wettelijke regels voor het afsteken van vuurwerk. Zo is het afsteken van vuurwerk verboden voor kinderen onder de twaalf jaar, er gelden maximum regels voor hoeveel vuurwerk je mag bezitten en welk type vuurwerk je mag afsteken. Ben je niet op de hoogte of twijfel je? Check de website van jouw gemeente voor de regels in jouw buurt. En je moeder had gelijk: doe voorzichtig, maar geniet ook van deze mooie avond die je – met een beetje geluk – hooguit zo’n tachtig of negentig keer in je leven zal meemaken.
Meer duurzame feestdagentips van thegreenlist.nl
- Overgebleven oliebollen? Bak oliebollen-wentelteefjes of oliebollenbrood.
- Ook met overgebleven kerstkransjes weten we wel raad: recept vegan fudge.
- Heb jij al goede voornemens? Wij hebben de leukste duurzame voornemens voor 2024 voor je op een rij gezet.
Bronnen: Milieu Centraal – Vuurwerk, Rijksoverheid – Regels vuurwerk. Photo credits: hoofdbeeld: Designecologist (Unsplash), vuurwerk boven water: Andreas Rasmussen (Unsplash), rook vuurwerk: Mike Enerio (Unsplash), afval vuurwerk: Etienne Girardet (Unsplash), sterretjes: Ian Schneider (Unsplash), groep mensen vuurwerk: Guillaume Issaly (Unsplash).
