Steeds vaker horen we de term PFAS. We horen over vervuild drinkwater, chemische lozingen en zelfs PFAS in producten die we dagelijks gebruiken. Dat deze ‘forever chemicals’ slecht nieuws zijn, dringt langzaam bij iedereen door. Maar wat is het nu eigenlijk? Waar zit het in? En is het mogelijk om PFAS-vrij te leven? Dit willen we weten en daarom duiken we in de chemische wereld.
Wat zijn PFAS?
We horen en lezen veel over PFAS. Maar wat is het eigenlijk? De term PFAS staat niet voor een enkele stof. De afkorting staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Het is een verzamelnaam voor meer dan zesduizend door de mens gemaakte chemische stoffen. Het zijn hele handige stoffen, want ze zijn water-, vet- en vuilafstotend. Maar sinds een aantal jaren weten we ook dat een aantal PFAS schadelijke eigenschappen hebben. Het gaat dan bijvoorbeeld over PFOA, PFOS en GenX-stoffen. Deze stoffen breken niet af in het milieu, vandaar de bijnaam ‘forever chemicals’. Daarnaast verspreiden PFAS zich makkelijk en zijn ze schadelijk voor mens en milieu. Ook kunnen deze stoffen zich ophopen in het lichaam van mensen, dieren en in planten. PFAS kunnen problemen geven met het immuunsysteem, voortplanting en zijn mogelijk kankerverwekkend. Omdat PFAS zich op kunnen hopen in het menselijk lichaam, is het behoorlijk onwenselijk om te vaak blootgesteld te worden aan de stoffen. En dan is er nog een heleboel niet bekend en onzeker. Genoeg redenen dus om goed uit te zoeken waar het allemaal in zit, en hoe je het kunt vermijden.
Waar zitten PFAS in?
PFAS zijn dus heel handig omdat ze water, vet en vuil afstoten. Daarom werden en worden ze ook in heel veel producten toegepast. Je kunt denken aan pannen, regenkleding, tapijten, maar ook voedselverpakkingen, bakpapier, kleding en zelfs cosmetica. Van sommige producten is het vrij bekend dat er PFAS in zitten, zoals in pannen met een teflon coating, waterafstotende kleding of in blusschuim. Als je dat eenmaal weet, kun je dus zoeken naar een alternatief. PFAS Central houdt een lijst bij met producten en fabrikanten zonder PFAS. Bij aankoop of gebruik van die producten kun je als consument zo een PFAS-vrije keuze maken als je wilt. Maar het is als consument vaak erg moeilijk om te weten of het überhaupt in een product of verpakking zit, omdat er zo enorm veel toepassingen zijn. Bovendien is het niet verplicht om deze stoffen te vermelden op een etiket. Slecht nieuws dus als ik zou willen proberen om PFAS-vrij te leven.
Er zijn alternatieven: een siliconen bakmat en milieuvriendelijke regenkleding.
Het grootste gevaar van PFAS zit in de productie
We komen helaas niet alleen door producten in aanraking met PFAS. Het grootste probleem is de industrie, want het is vooral de productie van PFAS dat zo belastend is voor onze gezondheid en het milieu. Want bij de productie van de chemicaliën en van de producten waar het in zit, komen veel PFAS in het milieu terecht via de lucht en het water. Voor een deel mogen bedrijven het zelfs met vergunning lozen op omgevingswater, zoals in de Merwede en Westerschelde. Totdat er een Europees verbod komt, waar gelukkig aan wordt gewerkt, komen de stoffen zo in ons drinkwater en voedsel terecht. En zo krijgen we helaas het ongemerkt binnen. Het verbieden van PFAS maakt daarom uiteindelijk de meeste impact. Het is te hopen dat een wettelijk verbod er snel komt.
Wat kun je als consument het beste doen?
PFAS-vrij leven is in Nederland dus zo goed als onmogelijk. Deze chemische stoffen zitten in oppervlaktewater en in onze omgeving en daarom helaas ook in kraanwater en voeding. De hoeveelheden die we binnenkrijgen zijn volgens het RIVM zelfs te hoog. Dat komt dus vooral door de productie en het lozen in het milieu. Maar ook door het gebruik van consumentenproducten. Het is daarom belangrijk dat je ervoor zorgt dat je bestaande producten waar het in zit op de juiste manier gebruikt. Verhit je bestaande pan met anti-aanbaklaag niet zonder iets erin en laat het niet te heet worden. Ga netjes om met regenkleding om slijtage te voorkomen. Ben zuinig en voorzichtig met producten als smeermiddel, skiwax en impregneermiddel. En check of er geen PFAS in je cosmetica zit.
Vraag het de fabrikant
Je kunt als consument zelf bijdragen aan het verminderen van PFAS gebruik. Koop zo min mogelijk producten waar deze stoffen in zitten. Als je wilt weten of er PFAS in producten zitten die jij gebruikt of in huis hebt, dan kun je dit aan de leverancier vragen (bijvoorbeeld met deze voorbeeldbrief). Een leverancier moet je binnen 45 dagen informeren. Consumentenvragen verhogen ook de kans dat deze producenten hun producten zonder PFAS gaan maken. Daar kun je als consument impact maken.
PFAS-vrij is onmogelijk
Voordat ik onderzocht hoe het zat met PFAS dacht ik het nog te kunnen vermijden door nieuwe PFAS-vrije pannen te kopen en geen geïmpregneerde spullen te kopen. Maar helaas blijkt de werkelijkheid veel ingewikkelder en viezer. Het is zo goed als onmogelijk om in Nederland PFAS-vrij te leven. Als consument kun je zo min mogelijk producten met PFAS kopen. En je kunt vragen stellen aan producenten om te laten zien dat er veel draagvlak is voor PFAS-vrije producten. En dan is het wachten op een wettelijk verbod op deze eeuwige chemicaliën, zodat het de komende jaren uit ons leefmilieu verdwijnt.
Meer duurzame tips van thegreenlist.nl
- Bekijk ook: wat is de duurzaamste olie voor bakken en braden?
- Bekijk ook: palmolie, het is niet zo zwart-wit.
- Bekijk ook: de waarheid over plastic verpakkingen.
Bronnen: RIVM – Risico’s voor gezondheid en milieu, Volkskrant – Wetenschappers: verbied de anti-aanbaklaag en waterafstotende regenjas. Photo credits: Yogendra Singh (Pixabay) (hoofdbeeld), Mascha Bongenaar.
