Regelmatig komen we de term vegan leer of plant based leather tegen. In fashion, maar ook in automotive of meubelindustrie. Steeds vaker wordt er gekozen voor een vervanger voor dierlijke huiden om te verwerken tot jassen, schoenen, riemen en tassen. Alternatieven van appels, ananas, plastic, schimmels of kokoswater. Say what?! Jazeker, kokoswater! In veel gevallen wordt vegan leer aangeprezen als duurzaam alternatief voor dierlijk leer. Daar worden wij enthousiast van! Maar hoe duurzaam en groen zijn deze leeralternatieven eigenlijk? Mascha dook in de wereld van vegan leer!
Duurzaam dierlijk leder versus vegan leer?
Even terug naar het begin, want leer bestaat al zolang mensen zich zijn gaan beschermen tegen de elementen. Een van de enorme voordelen van leer is dan ook dat lederen producten vaak lang mee gaan. Leer is flexibel en sterk. Wat dat betreft zijn deze producten duurzaam. Maar er is ook heel veel niet duurzaam aan leder. Leer wordt gemaakt van dierenhuiden, voornamelijk runderhuiden. Runderen hebben een grote klimaatimpact door de enorme hoeveelheid veevoer en water die ze consumeren en de mest en scheten die ze produceren. Als co-product van de vleesindustrie is leer geen diervriendelijk product. En dan is er nog het proces van leerlooien, wat nodig is om de huiden zacht en soepel te maken.
In de meeste gevallen is leerlooien een chemisch proces waarvoor enorme hoeveelheden water nodig zijn. Bij dit chemische proces worden veelal vervuilende chemicaliën, zoals chroom, gebruikt. Ook werken leerlooiers vaak onder zware omstandigheden en zijn ze onbeschermd tegen contact met de gevaarlijke chemicaliën. Er wordt vaak beweerd en gedacht dat leer biologisch afbreekbaar is, maar dit is helaas niet het geval. Dit komt door het chemische proces van leerlooien en het daarna verven van leer. Sterker nog; afdanken van lederen producten zorgt voor veel milieuvervuiling. Al met al zijn er veel nadelen te noemen voor het gebruik van leer in kleding, schoenen en accessoires. Maar is bijvoorbeeld vegan leer een alternatief?
Leerindustrie in Marokko. Foto’s: KA T en Vince Gx (Unsplash).
Hoe kies je voor duurzaam dierlijk leer?
Gelukkig zijn er ook uitzonderingen op deze onduurzame praktijken. Er zijn ook leerproducenten, fabrikanten en modemerken die transparant en eerlijk werken en die duurzamer met hun grondstoffen, productie en arbeiders omgaan. Deze fabrikanten en merken kiezen voor leerlooien met plantaardige tannines, diervriendelijkere omstandigheden, eerlijke lonen en betere werkomstandigheden. Leerlooien met plantaardige looistoffen is minder vervuilend dan chroom-looien. Ook zorgt het ervoor dat het leder na gebruik beter afbreekbaar is. Als je als consument de duurzaamheid van je lederen product wilt checken, dan kun je letten op keurmerken als Blauer Engel, EU Ecolabel, de Leather Standard van Oekotex en IVN Naturleder. Ook kun je ervoor kiezen lederen producten tweedehands te kopen via Vinted, Marktplaats of de kringloop, of te ruilen via een kledingruil of swap-party. Tweedehands is altijd een duurzaam alternatief voor nieuw.
Welke alternatieven voor dierlijk leer zijn er?
Naast dierlijk leer is er tegenwoordig een wereld te kiezen als alternatief. Alternatief leder is gemaakt van plantaardige of synthetische grondstoffen. Er bestaat tegenwoordig zelfs ‘leer’ gemaakt van appels en ananassen. Dat is goed nieuws voor dieren, maar is het ook altijd duurzaam? Ik zocht het uit!
Kunstleer: vegan leer gemaakt van plastic
Het meest gebruikte alternatief voor dierlijke leder is kunstleer. Kunstleer of imitatieleer wordt voornamelijk gemaakt van polymeren als polyurethaan (PU) of polyvinyl chloride (PVC). Deze kunststoffen ontstaan door een chemisch proces uit aardolie. De productie van aardolie is verantwoordelijk voor veel broeikasgassen en milieuvervuiling. Daarnaast zijn PU en PVC slecht te recyclen en vergaan de stoffen niet in de natuur. Afgedankte kunststofproducten blijven nog eeuwen bestaan en vallen uiteen in microplastics met alle negatieve effecten op milieu en dieren tot gevolg. De meest duurzame keuze in het geval van plastic leer, is kiezen voor 100% gerecycled plastic, omdat hierin geen nieuwe grondstoffen zijn gebruikt.
Vegan leer gemaakt uit fruit, mais, koffie en cactus
Naar kunstleer wordt er steeds vaker leer gemaakt van plantaardige grondstoffen. Van appelschillen, afvalstromen uit de ananas- en mangoproductie, koffieresten en cactus wordt vegan leer gemaakt. Zo bracht de Nederlandse ontwerpster Joline Jolink sneakers van appelleer op de markt en A Perfect Jane (ook een Nederlandse ondernemer) maakt hippe laarsjes van appelleer! Veelal worden afvalstromen van de voedingsindustrie gebruikt om verspilling te voorkomen. Dat is goed nieuws! Ook wordt de mode-industrie daardoor minder afhankelijk van fossiele brandstoffen. Dat zorgt ervoor dat deze plantaardige leersoorten een beter alternatief zijn dan volledig plastic producten.
Toch zijn deze leersoorten van appel, ananas, koffie of cactus in bijna alle gevallen niet vrij van plastics. Het blijkt (nog) niet mogelijk om deze plantaardige leersoorten stevig genoeg te maken voor schoenen, tassen of riemen zonder de toevoeging van polymeren. Daardoor zijn deze plantaardige lederen producten helaas niet te recyclen en niet biologisch afbreekbaar. Ook lijken deze leersoorten niet de levensduur te evenaren van dierlijk leer. Nog geen 100% duurzaam alternatief, maar wel een fijne ontwikkeling.
Kurkleer
Een ander plantaardig alternatief voor leer is kurkleer. Kurkleer is een natuurproduct afkomstig van de bast van de kurkeik. Kurkleer kan geoogst worden zonder dat de kurkeik hoeft te worden omgehakt: de bast kan namelijk verwijderd worden en groeit vanzelf terug. Dit teruggroeien kan echter tot tien jaar duren, waardoor het geen oneindige grondstof is. Kurkleer is flexibel, water- en vuilafstotend en gaat bij het juiste onderhoud jaren mee. Kurkleer kan worden hergebruikt en is volledig afbreekbaar. Deze voordelen maken het een duurzamer alternatief voor dierlijk leer.
Leer van paddenstoelen
Van paddenstoelen wordt ook leer gemaakt. Of liever gezegd van mycelium, de draadachtige vezels van paddenstoelen. Mycelium heeft een hele sterke textuur en je kunt er stevig en zacht leer van maken. Voor het maken van paddenstoelenleer zijn geen chemicaliën nodig. Bovendien is het volledig afbreekbaar na gebruik. Helaas staat het gebruik van paddenstoelenleer nog in de kinderschoenen (hihi!), maar het is wellicht hét duurzame alternatief voor de toekomst. Modeontwerpster Stella McCartney werkt al jaren met vegan leer en produceerde onlangs haar schimmeltassen, Modehuis Hèrmes presenteerde zijn eerste tas van myceliumleer.
Kokosleer
Er bestaat ook vegan leer gemaakt van kokos, of liever gezegd kokoswater. Say what?! Het lijkt onwaarschijnlijk, maar een Slowaakse ontwerper is er in geslaagd om met de cellulose uit kokoswater en bananenvezels een volledige plantaardige leersoort te maken. Voor het maken van kokosleer zijn geen chemicaliën en plastics nodig en het is na gebruik biologisch afbreekbaar. Kokosleer is een opkomend materiaal, en wie weet kopen we over een paar jaar overal wel schoenen van dit nieuwe duurzame materiaal.
Samengesteld plantaardig/ vegan leer
Omdat plantaardig leer-alternatieven een opkomende markt zijn, is innovatie overal te vinden. Het ene merk is succesvoller dan het andere, maar sommige initiatieven zijn veelbelovend. Zo is Zoa™ leer gemaakt in een laboratorium van plantaardige en natuurlijke eiwitten en collagenen. Afhankelijk van de gewenste eigenschappen van de leer-soort ontwikkelt producent Modern Meadow met verschillende grondstoffen haar leersoorten zonder dierlijke producten of plastics. Ook MIRUM® is een kunstleer, vervaardigd in het laboratorium van plantaardige materialen. Het is biologisch afbreekbaar en recyclebaar, zo zegt fabrikant Natural Fibre Welding.
Waarvan is jouw schoen gemaakt?
Het blijkt dus moeilijk te zeggen of een product van vegan leer duurzaam is. Lastiger is dat je als consument niet kunt zien waar een product van is gemaakt. Producenten zijn niet verplicht te vermelden welke samenstelling schoenen, kleding of accessoires hebben. Daardoor is het voor consumenten zo goed als onmogelijk te weten wat ze kopen. Gelukkig zijn er Europese regels in de maak voor een Digital Product Passport, zodat je als consument in de toekomst hopelijk veel makkelijker kunt zien waar een product van is gemaakt en of het recyclebaar is.
Vegan leer een duurzaam alternatief?
Er zijn dus veel verschillende soorten vegan leer die als alternatief kunnen dienen voor leer van dierenhuid. Helaas blijkt het overgrootste deel van vegan lederen producten nog steeds voor een groot deel te bestaan uit kunststoffen, plastic dus. Of vegan leer duurzaam is, blijkt dus nog niet zo’n eenvoudig verhaal. De productie van plastic leder is qua milieu-impact beter dan dierlijk leer (waar heel veel chemicaliën en vervuiling aan te pas komt), maar is niet afbreekbaar en zorgt voor een grote bijdrage aan de plastic soep. Echt duurzame alternatieven van volledig plantaardige materialen zijn nog niet gemakkelijk verkrijgbaar in de gewone winkelstraat. Maar de toekomst is veelbelovend en ik ben ervan overtuigd dat we binnen een aantal jaar ook in jouw schoenen- en kledingwinkel meer keuze hebben aan duurzame plantaardige alternatieven voor dierlijk leer. Zo lang dat nog niet zo is, is het belangrijk te kiezen voor producten die lang meegaan en goed te zorgen voor de (vegan) leren schoenen, kleding en accessoires die je koopt. Daar bewijs je het milieu en je portemonnee een goede dienst mee.
Meer duurzame modetips van thegreenlist.nl
- Benieuwd welke materialen fijn en duurzaam zijn? In dit artikel lees je alles over duurzame kledingmaterialen.
- Een leren handtas of schoenen kun je ook tweedehands kopen. In dit artikel vind je de beste webshops voor tweedehands design spullen.
- In veel kledingstukken zit elastaan verwerkt. Is dat wel duurzaam?
Photo credits: Tamara Bellis (Unsplash), KA T (Unsplash), Vince Gx (Unsplash), Miguel Urieta (Unsplash), Ingo Joseph (Pexels), Monsterkoi (Pixabay)
