In de keuken zijn er veel keuzes te maken als je een duurzamere lifestyle wil. We duiken in de verborgen impact van kookolie om te onderzoeken welke olie de duurzaamste keuze is voor bakken en braden. Maar bestaat er eigenlijk wel zoiets als de duurzaamste (kook)olie?
Impact van het verbouwen van olie
Er zijn heel veel verschillende oliën om mee te koken en te bakken. In de supermarkt staat het rek vol met olijfolie, zonnebloemolie, arachideolie, koolzaad- en raadzaadolie, en sojaolie. Maar welke olie is de beste duurzame keuze? De impact van olie zit vooral in het verbouwen van de vruchten zoals olijven, kokosnoten, soja, koolzaad, raapzaad, lijnzaad en zonnebloempitten. Dat verbouwen gaat over het zaaien, bemesten, maaien, ploegen en behandelen met pesticiden. Dit allemaal zorgt voor CO2-uitstoot en heeft invloed op het milieu. Bovendien zijn er schadelijke neveneffecten van landbouw door boskap, bodemerosie, en waterschaarste. Naast verbouwen van het voedsel, heeft ook verwerken, vervoeren en verpakken invloed op de duurzaamheid van de producten die we eten. Voor de meeste producten, inclusief kookolie, is de CO2-uitstoot van verwerking, vervoer en verpakking veel kleiner dan de uitstoot van het verbouwen.
De teelt van olie-gewassen
Het verbouwen van gewassen voor olie voor menselijke consumptie is sinds 1961 vertienvoudigd. Er is zelfs zoveel land nodig voor het maken van olie, dat tegenwoordig bijna dertig procent van alle beschikbare landbouwgrond wereldwijd gebruikt wordt voor het verbouwen van gewassen voor oliën. Dat betekent dat er meer land gebruikt wordt voor het verbouwen van oliën voor menselijke consumptie, dan voor alle fruit, groenten, peulvruchten, noten, wortel- en knolgewassen samen. De meest verbouwde olie wereldwijd is palmolie (36%). Palmolie wordt in de supermarkt niet verkocht als kookolie, maar wordt verwerkt in allerlei kant-en-klare producten, van pindakaas tot wasmiddel. Omdat we palmolie niet als kookolie gebruiken, laten we deze verder buiten deze vergelijking.
Welke oliën moet je vermijden?
Er zijn olien die je beter spaarzaam kunt gebruiken als je let op duurzaamheid. Dat geldt voor kokosolie, avocado-olie, rijstolie, sesamolie en lijnzaadolie. Deze producten hebben een lage opbrengst per hectare en belasten het milieu meer dan andere olie-soorten. Oef, maar welke olie kan ik dan wel gebruiken om mijn vleesvervanger in de bakken, of door mijn salade te doen? Maak je geen zorgen, er zijn genoeg duurzame alternatieven.
Wat is de duurzaamste olie voor koken en bakken?
Gebruik van olie voor koken en bakken
Allereerst een geruststelling; we gebruiken per dag erg weinig van kookolie. Een gemiddelde eter zal hooguit een of twee eetlepels kookolie per dag gebruiken bij het koken, bakken en bereiden van eten. Dus het belangrijke verschil wat je kunt maken is door zuinig te zijn in gebruik. Ook al hebben we gezonde onverzadigde vetzuren nodig bij een gezond eetpatroon. We krijgen eerder te veel binnen dan te weinig. Zowel voor je gezondheid als voor een duurzame keuze gematigd gebruik het beste.
Biologisch en fair trade olie
Bij je aankoop kiezen voor een biologisch en fair trade product, zorgt voor minder milieu- en sociale schade. Ook voor oliën met een hogere klimaatimpact, maak je dus een groot verschil als je voor een product met een biologisch of fair trade keurmerk kiest. Daarnaast verklein je je impact door te kiezen voor een kookolie die verbouwd en geperst wordt in Europa, door een kleinere transportafstand en de vaak relatief betere omstandigheden.
Koolzaad- en raapzaadolie
Koolzaad- en raapzaadolie zijn de duurzaamste keuze, als het gaat om kookolie. Koolzaad en raapzaad zijn twee heel verschillende planten. Maar qua smaak, gebruik en teelt zijn er heel veel overeenkomsten. De koolzaad- en raapzaadolie die in Nederland verkocht en gebruikt wordt, komt meestal uit (Oost)Europa en Australië. Maar ook in Nederland zelf wordt tegenwoordig weer kool- en raapzaad verbouwd. Het gewas vraagt niet veel van de grond, heeft een hoge opbrengst per hectare en wordt geteeld in landen waar waterschaarste geen probleem is. Het voordeel van koolzaadolie is bovendien dat het een hoog rookpunt heeft, wat het een perfecte olie maakt voor bakken en braden.
Slaolie of sojaolie
Na koolzaadolie heeft slaolie een relatief lage klimaatbelasting. Slaolie is een samengesteld product, wat vaak voor een groot deel uit sojaolie bestaat. Soja heeft een relatief hoge opbrengst per hectare. En de olie is bijproduct wat overblijft als de sojaboon voor andere doeleinden is gebruikt. Het gewas heeft ook weinig kunstmest nodig om te groeien. Voor de teelt is wel veel water nodig.
Arachideolie
Arachideolie heeft na slaolie de kleinste klimaatimpact. Arachideolie wordt gewonnen uit pinda’s. De teelt van pinda’s heeft een relatief hoge opbrengst per hectare. Ook is voor de teelt van pinda’s relatief weinig water nodig. Daarnaast zijn peulvruchtstruiken stikstofbinders; waardoor pindastruiken de grond verrijken in plaats van verarmen.
Zonnebloemolie
Zonnebloemolie staat op plek 4 in deze lijst van duurzaamste kookolie. Zonnebloemolie heeft van alle kook oliën de hoogste opbrengst per hectare. Maar deze olie heeft een hogere CO2-uitstoot dan slaolie door de manier van verbouwen. Het telen van zonnebloemen voor olie heeft weinig water nodig, en teelt gebeurt niet in landen met waterschaarste. De meeste zonnebloemolie die we in Nederland gebruiken, is afkomstig uit Europa. Er zijn geen sociale problemen gemeld bij de teelt en productie. Zonnebloemolie is een relatief duurzame kookolie.
Avocado-olie van geredde avocado’s
Olie van avocado’s zouden niet per se een duurzame keuze zijn, ware het niet dat het Nederlandse bedrijf Soilmates afgedankte avocado’s redt bij importeurs. De productie van avocado’s is impactvol en met weinig opbrengst per hectare is het geen olie om te tippen in een duurzaam lijstje. Maar bij de olie van Soilmates zit dat dus anders omdat zij olie maken van avocado’s die eigenlijk weggegooid zouden worden. En dat is goed nieuws, want met een hoog rookpunt, veel onverzadigde vetten en omega-vetzuren is het een hele fijne optie om mee te koken. Een journalist van Trouw heeft samen met wetenschappers Soilmates ontrafeld en trekt positieve conclusies over de duurzame eigenschappen van deze olie.
Olijfolie
Olijfolie sluit dit lijstje met duurzame kookolie af. Het is de minst duurzame keuze, boven de te vermijden oliën. Olijventeelt en de productie van olijfolie hebben te maken met milieuproblemen. Bodemerosie en ook verlies van biodiversiteit door mechanische oogst en gebruik van pesticiden zijn een probleem voor de natuur. Ook gebruikt de teelt van olijven enorme hoeveelheden water in landen waar water vaak schaars is. Toch is de CO2-impact van olijfolie relatief beperkt. Van de hier genoemde betere keuzes is olijfolie het minst duurzaam.
Koken zonder olie
Het is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar koken zonder olie is heel goed mogelijk. Roerbakken zou ook prima kunnen in water. En olie heb je ook niet nodig om te bakken, zo lees ik bij vegan diëtist Lobke Faasen. Zelf voor je salade zijn er alternatieven.
Duurzaamste olie voor koken en bakken
Eigenlijk is er over alle oliën, waar we mee koken en bakken, wel een kanttekening te plaatsen over duurzaamheid. De milieuschade bestaat uit de hoeveelheid landgebruik, waterschaarste, verlies aan biodiversiteit en gebruik van pesticiden. Zuinig zijn in gebruik is de duurzaamste keuze. Nederlandse koolkzaad- of raapzaadolie komt als beste uit te bus, gevolgd door slaolie, arachideolie en zonnebloemolie. Olijfolie doet het het slechtste wanneer het gaat om duurzaamheid.
Meer duurzame kooptips van thegreenlist.nl?
- Die olie gaat vaak in een pan natuurlijk. Heb je al aan een handige opberger gedacht die je zelf kunt maken.
- Houd je van koffie? Ook je bakkie pleur kun je duurzamer drinken.
- Ben je een wijnliefhebber? De milieu-impact van wijn moet je ook niet onderschatten. Maar er is goed nieuws: van wijn kun je duurzamer genieten.
- Houd je van planten en tuinieren? Ook met potgrond is een en ander loos.
- Bloemen houden van mensen en toch gaat er achter ons geliefde ruikertje een enorme impact schuil. Lees wat er mis is met bloemen en hoe je duurzamer van bloemen kunt genieten.
Foto credits hoofdbeeld: RODNAE (Pexels), Daria Obymaha (Pexels), Cottonbro (Pexels).
