Wat ooit een fantastisch systeem leek: efficiënte landbouw die voor veel opbrengst zorgt, blijkt een destructief gebeuren waar we zo snel mogelijk vanaf moeten. Voedselbossen waarin productie en natuur samenkomen lijken hiervoor de perfecte oplossing. We vroegen de meest luie boer van Nederland en eigenaar van voedselbos Ketelbroek, Wouter van Eck, naar de toekomst van onze landbouwsector.
Duurzame landbouw: voedselbossen
Het grootste deel van de Nederlandse landbouw bestaat uit bewerkelijke monocultuur wat gepaard gaat met veel CO2-uitstoot en verlies van biodiversiteit. Veel ervan is bedoeld voor de opbrengt van vlees, zuivel en veevoer. Slechts een handvol boeren leveren groenten en fruit; het meeste dat we eten komt uit het buitenland. Gelukkig zijn er in Nederland intussen al 150 voedselbossen die bijdragen aan herstel van biodiversiteit en lekker eten leveren. In een voedselbos vind je bomen waarvan je kunt oogsten en allerlei eetbare planten. Denk aan appels en walnoten, maar ook aan minder bekende soorten als de nashipeer, sechuanpeper en de olijfwilgbes. Het voedselbos van Wouter ligt in Groesbeek, dat ligt onder Nijmegen, en levert producten aan sterrenrestaurant De Nieuwe Winkel. Naast dit bedrijf zet Wouter zich met de Stichting Voedselbosbouw in om kennis uit te dragen en boeren te ondersteunen die (een deel van) hun huidige bedrijf willen omzetten in een voedselbos.
Op bezoek bij Wouter van Eck in zijn voedselbos.
Je noemt jezelf een luie boer, waarom is dat? Moeten boeren niet altijd keihard werken?
‘Een goed, biodivers systeem redt zichzelf. Opbouw van bodemvruchtbaarheid wordt dan zelf geregeld. Kijk maar naar een groot bos, dat hoef je ook niet te bemesten. In mijn voedselbos zijn de zaken in evenwicht en daarom hoef ik niet continu in te grijpen of bij te sturen. Dat maakt dat ik bij wijze van spreken achterover kan leunen. Het voedselbos functioneert als een natuurlijk bos, behalve dat het dan bestaat uit eetbare producten. Dat systeem moet je in de gehele landbouwsector hebben. Daarnaast kunnen voedselbossen ook recreatie en ontspanning bieden.’
Waarom heeft de huidige manier van landbouw bedrijven geen toekomst meer?
‘We hebben een landschap in Nederland waar landbouw en natuur uit elkaar getrokken zijn. De echte natuurgebieden zijn te klein om echte biodiversiteit te hebben en in de monoculturele landbouw is al helemaal geen natuur meer aanwezig. Dat verlies van biodiversiteit een bedreiging is voor de planeet en ook voor het voortbestaan van mensen staat inmiddels als een paal boven water. Daarom moet je landbouw en natuur samen laten gaan. Het is mooi om te ontdekken dat we onze natuur en ons bord kunnen verrijken met smakelijk soorten. Sommige planten in het voedselbos zijn inheems, andere uitheems. Samen is het een succesvolle muliculturele plantengemeenschap.’
Willen boeren wel hun efficiënte akkers omruilen voor voedselbossen?
‘Het huidige systeem is allesbehalve geweldig voor de boeren. Ze worden afgeknepen, krijgen bijna geen geld voor hun opbrengst. Steeds meer boeren willen ook van bulkproducten naar kwaliteit en eerlijke inkomsten. Zij zijn ook slachtoffer van de klimaatcrisis – die de landbouw zelf ook mede veroorzaakt heeft – en kunnen gelukkig een groot deel van de oplossing zijn. Een voedselbos legt CO2 vast en zorgt voor meer biodiversiteit. Met de Stichting Voedselbosbouw werken we met meerdere agrariërs samen die zoeken naar een duurzamer landbouwsysteem. Om een voedselbos op te zetten is wel geduld nodig, want dat kost een paar jaar. Daarom is het belangrijk dat er een transitieregeling voor boeren komt, om die jaren te kunnen overbruggen. De overheid kan daarbij helpen.’
Voedselbossen zullen wel minder productie opbrengen dan de grootschalige monoculturen denk ik?
‘Op dit moment komt er veel voer van ons land af, geen voedsel. Dat voer is bedoeld om dieren te voeren, zodat wij die en hun producten kunnen consumeren. Daar zal wel een omslag in moeten komen, dat is al langer bekend. Meer plantaardig eten heeft de toekomst. The Lancet, een vooraanstaand medisch tijdschrift, heeft een project ‘EAT’ waarin wetenschappers de vraag stellen of we wel tien miljard mensen kunnen voeden in de toekomst. Het antwoord is ja, maar enkel als we ook ons eetpatroon wijzigen. Gelukkig blijkt steeds meer dat een meer plantaardig eetpatroon ook gezonder is.’
Dus wij kunnen zelf ook alvast een bijdrage gaan leveren aan dit systeem van voedselbossen?
‘Ja, eet meer plantaardig, koop lokaal en kijk ook eens wat er aan meerjarige planten en fruit te koop is. Appels en pruimen uit Nederland bijvoorbeeld in plaats van mango’s van ver. En noten bijvoorbeeld, die groeien ook aan een boom. Ook kun je in je eigen tuin de principes van het voedselbos hanteren. Het komt erop neer dat je niet veel ingrijpt. Laat plantenafval lekker liggen, zodat insecten die erin hebben overwinterd in de lente weer de tuin in kunnen. Dat is een win-win situatie ook, want een luie tuinier houdt tijd over.’
Meer verhalen van duurzame pioniers
- Meer weten over natuurinclusieve landbouw? Bekijk dan dit verslag over het Buijtenland van Rhoon, nabij Rotterdam.
- Saskia heeft Wouter ontmoet tijdens een duurzame citytrip in Nijmegen.
- Vlinderman Nicky: dit kun jij doen om de vlinders te helpen.
Photo credits: thegreenlist.nl.
