Met mooie tuinplanten haal je een stukje natuur in je tuin. Dat denk je tenminste toch? Niet voor niets wordt massaal opgeroepen om tegels te wippen en plaats te maken voor bloemen en planten waar bijen, vlinders en andere insecten van kunnen leven. En toch is er ook veel mis met tuinplanten en bloembollen die we massaal met goede bedoelingen kopen. Wat is er aan de hand en wat moet je dan wel kopen om milieu- en diervriendelijk te tuinieren? En hoe zit het met gif- en gifvrije tuinplanten?
Duurzaam tuinieren met gifvrije tuinplanten
Ik ben oncologisch verpleegkundige, maar sinds kort is mijn grote droom in vervulling gegaan en ben ik daarnaast een eigen bedrijf gestart als ecologisch tuinontwerper. Gif in planten en bloembollen, maar ook het gebruik van kunstmest bij de teelt en in de tuin, kan insecten en het bodemleven schade toedoen. Veel mensen weten dit niet en kopen het nog steeds massaal. Terwijl het zo makkelijk duurzamer kan!
Gifvrije tuinplanten, zitten er in planten dan gif?
Bij de teelt van reguliere tuinplanten zijn chemicaliën en pesticiden gebruikt, waarvan het de bedoeling is dat ze giftig zijn. Ze worden gebruikt om onkruid, schimmels, insecten of dieren zoals muizen te bestrijden. Tal van studies wijzen op de toxische effecten van pesticiden op de gezondheid en de biodiversiteit. De bijen zijn de eerste slachtoffers. Bij het kweken van tuinplanten, bloembollen en zaden worden veel pesticiden gebruikt. Veel planten die je in de winkel of het tuincentrum koopt, bevatten dan ook (resten van) pesticiden. Deze planten en bloemen kunnen de insecten (die die planten en bloemen bezoeken) juist vergiftigen, in plaats van stimuleren.
Bij-vriendelijke planten vaak misleidend
Consumenten doen graag hun best voor de bijen: ze zetten bloemen in hun tuin die aantrekkelijk zijn voor de bestuivende insecten. Wat ze niet weten, is dat ze in veel gevallen met hun ‘bij-vriendelijke’ plantjes de bijen juist nog meer gif aanbieden. Ondanks dat er bij-vriendelijk op het etiket staat, zijn het geen gifvrije tuinplanten. Hoe zit dat? De sierplanten die tuincentra, doe-het-zelfzaken en supermarkten verkopen, zitten vaak vol bestrijdingsmiddelen die (zeer) schadelijk zijn voor bijen. Greenpeace liet 69 monsters van bloeiende sierplanten testen op zo’n 400 bestrijdingsmiddelen. De resultaten zijn gerust schokkend te noemen: slechts één monster bevatte géén giftige stoffen. Op alle andere monsters troffen we schadelijke pesticiden, ook middelen die verboden zijn. En we hebben de bijen en hommels heel hard nodig, want ze bestuiven volgens de VN-Voedselorganisatie 71 procent van de belangrijkste landbouwgewassen.
Met bloembollen is ook veel mis
Met bloembollen is het helaas niet veel beter. De gangbare bollenteelt is één van de meest vervuilende takken van de landbouw en vormt hiermee een risico voor het behoud van insecten en biodiversiteit. De bestrijdingsmiddelen die gebruikt worden, vervuilen de lucht, de grond en het (drink)water en is schadelijk voor mensen, dieren en het milieu. In Nederland worden er op zo’n 27.000 hectare grond bloembollen verbouwd. Uit onderzoek van de overheid (RIVM) naar pesticiden rond bollenvelden, blijkt dat restanten van pesticiden volop in de huizen van omwonenden te vinden zijn. Daarnaast zijn ze aangetroffen in de urine van omwonenden van bloembollenvelden, zowel bij volwassenen als bij kinderen en baby’s. Dit was ook het geval bij mensen die op meer dan 500 meter afstand van agrarische velden woonden.
En dan nog het probleem met kunstmest
Kunstmest wordt in de reguliere teelt gebruikt om plantjes sneller te laten groeien. Maar het plantje zelf raakt er verzwakt door, krijgt minder sterke wortels en is gevoeliger voor ziektes en plagen. Ook in veel tuinen wordt nog weleens kunstmest gebruikt. En dat kun je maar beter niet doen. Wellicht dat je er niet bij stilstaat, maar kunstmest bevat veel zouten. En zout maakt het bodemleven kapot. Het bodemleven beschermt je planten tegen ziekte en plagen. Dus wanneer je het bodemleven kapot maakt door kunstmest te gebruiken, dan heb je weer bestrijdingsmiddelen nodig om de ziektes en plagen te bestrijden. Ook heeft de plant steeds opnieuw kunstmest nodig om er een beetje florissant uit te zien en zo kom je dus in een vicieuze cirkel. Dus naast gifvrije tuinplanten kopen om het vliegverkeer te beschermen, is het belangrijk om goed voor het bodemleven te zorgen.
Het bodemleven, wat is dat nu eigenlijk?
Hoe meer leven in de bodem, hoe productiever en gezonder het leven bovengronds. Wanneer er geen kunstmest wordt gebruikt bij de teelt, krijg je een sterke plant die evenwichtig groeit. Er gebeurt ontzettend veel in de bodem. Er leven bacteriën, schimmels, protozoa, nematoden, wormen, slakken, geleedpotigen en gewervelden. Al deze beestjes hebben we nodig voor een gezonde bodem. Naast het verteren van organisch materiaal en het uitwisselen van voedingsstoffen, zorgen ze ook voor zuurstof in de bodem door het maken van gangetjes. Door deze gangetjes kan ook het water beter in de bodem zakken. Kortom het bodemleven is een superbelangrijk onderdeel van het in evenwicht houden van ons ecosysteem.
Biologische versus niet-biologische planten
Om het bodemleven en de insecten gezond te houden is het belangrijk om voor biologische planten te kiezen. Biologisch wil zeggen dat er bij de teelt bewust geen gebruik is gemaakt van bovengenoemde chemische of kunstmatige bestrijdingsmiddelen en ook is er geen kunstmest gebruikt. Bij reguliere planten en bloembollen worden deze middelen wel gebruikt. In de meeste tuincentra vind je helaas nog weinig biologische planten, bloemen en bloembollen. Vaak moet je goed zoeken en wat ook niet meehelpt, is dat biologische planten er vaak iets minder mooi uitzien (en tegelijk ook iets duurder zijn, want biologisch is geen massaproductie). Mensen kopen het dus minder graag. Je moet daarom weten dat reguliere planten er zo mooi uitzien omdat er dus heel veel kunst en vliegwerk aan te pas komt, om ze zo mooi te krijgen. Inspanningen die nadelig zijn voor het behoud van biodiversiteit. Een biologische plant heeft vaak iets meer tijd nodig om later in je tuin uit te bloeien tot een prachtig plaatje.
Zo krijg je een gifvrije tuin!
Wil je een echte groene tuin, koop voortaan dan alleen nog maar biologisch tuinplanten en bloembollen. Maar ik heb meer tips voor een gifvrije tuin waar de natuur heel blij van wordt! Je kunt een aantal dingen doen om goed voor insecten en het bodemleven te zorgen en het evenwicht te herstellen:
- Koop biologische, gifvrije planten, zaden en bloembollen bij biologische kwekers.
- Koop zoveel mogelijk inheemse planten, planten van hier vinden insecten fijner en zullen het ook beter doen omdat ze zijn aangepast op dit klimaat. Bekijk ook: wat zijn inheemse planten en waarom zijn ze belangrijk?
- Gebruik geen kunstmest.
- Frees en schoffel zo min mogelijk.
- Zorg voor veel organisch materiaal (compost, mulchen). Ook leuk: je kunt ook zelf gaan composteren.
- Kies planten die passen bij jouw bodem (zand, klei, veen).
- Gebruik groenbemesters (planten die snel groeien, veel blad maken en die veel voeding bevatten. Deze planten knip je klein en zo geeft dit voeding aan de bodem (chop & drop).
- Zorg voor diversiteit aan planten. Iedere plant slaat weer andere voedingsstoffen op.
- Bekijk de aflevering van Keuringsdienst van waarde over bij-vriendelijk.
- Leer meer over het aanleggen van een gifvrije tuin via deze handige tool van de Vlaamse Milieumaatschappij.
Wil je meer weten over ecologisch tuinieren? Eerder schreef Amanda ook al een artikel over wat er mis is met potgrond en hoe dit duurzamer kan.
Meer groene tips van thegreenlist.nl
- Bekijk ook: Vlinderman Nicky deelt tips hoe je goed voor de vlinders kunt zorgen.
- Bekijk ook: Zo zorg je voor meer water in de tuin en help je de dieren.
- Bekijk ook: Omgaan met droogte in de tuin.
- Bekijk ook: Wat weet jij van bloemen? Ook achter bloemen gaat veel milieu-impact schuil.
Bronnen: leefmilieu.nl, leefmilieu.nl, PAN-Nederland, RIVM. Photo credits: Karolina Grabowska (Pexels).
